Tìm hiểu phương pháp giáo dục Montessori cho trẻ sơ sinh

Phương pháp Montessori là gì?

Montessori là phương pháp lâu đời, xuất hiện vào cuối những năm 1800 đã có hơn 150 tuổi và đang phát triển rộng rãi tại nhiều quốc gia, bao gồm Việt Nam. Người sáng lập nên phương pháp này là Tiến sĩ Maria Montessori. Bà là một bác sĩ, nhà khoa học đồng thời là nhà giáo dục.

Tiến sĩ Montessori đã có cơ hội tiếp xúc với nhiều trẻ em, và xây dựng phương pháp này để đưa những đứa trẻ hòa nhập với xã hội. Phương pháp này đã xóa tan đi quan niệm rằng trẻ em là những “khuôn mẫu”, chỉ tiếp thu những kiến thức mà người lớn dạy cho chúng. Bà đã nhận ra rằng, trẻ em có thể tự tìm tòi, tiếp thu những kiến thức và lưu giữ những kiến thức có “ý nghĩa” hơn so với người lớn. 

Thay vì phải dạy dỗ đứa trẻ theo những “khuôn mẫu” cố định, giáo dục Montessori ủng hộ việc theo dõi và quan sát trẻ. Đưa trẻ vào một môi trường thích hợp để kích thích sự tò mò, khả năng tập trung và tự chủ của chúng. 

Bà tin rằng, những năm đầu đời chính là thời điểm quan trọng để hỗ trợ trẻ em thành những công dân tốt, tự lập. Mô hình này luôn định hướng trẻ học tập theo một quá trình tự nhiên và phải thực hiện ngay từ lúc trẻ chào đời.

Ba mẹ có nên áp dụng phương pháp Montessori cho trẻ sơ sinh?

Nhiều bậc cha mẹ tin rằng, trẻ sơ sinh còn quá sớm để “học tập” và “lĩnh hội” kiến thức mới. Điều quan trọng là bé cần ăn, ngủ đủ giấc và phát triển thể chất ổn định. Thế nên, việc áp dụng phương pháp giáo dục Montessori cho trẻ sơ sinh là nỗi băn khoăn của nhiều bậc phụ huynh. Để xem việc sử dụng mô hình này có cần thiết hay không, cần xem xét đến những lợi ích mang lại:

Là sự “sẵn sàng” cho cuộc sống

Mục đích của phương pháp giáo dục Montessori cho trẻ sơ sinh không phải là sự chuẩn bị cho việc học tập trong nhà trường, mà chỉ đơn giản là chuẩn bị hành trang cho con để bước vào cuộc sống. Để hiểu Montessori, cha mẹ cần từ bỏ những quan điểm lỗi thời đối với giáo dục. Đây là mô hình tôn trọng việc học tập, đơn giản bởi nó có sự liên hệ với cuộc sống, để mỗi đứa trẻ phát huy hết tiềm năng của mình.

Giúp trẻ trở nên nhạy bén

Trẻ sơ sinh cũng bắt đầu học hỏi thông qua những giác quan như mùi hương của mẹ, tiếng chim, ánh sáng rực rỡ của ban ngày, màu sắc của đồ dùng, cây cỏ. Montessori cho trẻ sơ sinh sẽ nâng cao quá trình xử lý cảm quan này ở mức độ cao hơn. 

Tuy rằng, trẻ sơ sinh còn phụ thuộc nhiều vào sự chăm sóc của người lớn (thay bỉm, bú sữa. Nhưng tất cả những hành động và phát triển vượt bậc của những kỹ năng như vận động (nằm ngửa - cử động - quan sát - lật - trườn - bò - đi lại) hay ngôn ngữ (khóc - nói - cười) đều do chúng tự thực hiện. Chính vì vậy, áp dụng phương pháp giáo dục Montessori cho trẻ sơ sinh giúp con có những bước tiến xa hơn trong những năm tháng đầu đời. 

Hỗ trợ trẻ trong giai đoạn sơ sinh

Cha mẹ chính là người thầy đầu tiên của con trẻ, đóng vai trò trong sự phát triển của con mình. Montessori chú trọng đến sự phát triển tự nhiên, nhưng không đồng nghĩa là phụ huynh “mặc kệ” con, bạn phải trở thành người đồng hành hỗ trợ con chứ không phải phụ thuộc vào sự phát triển vốn có của bé. 

Không chỉ con cái nhận về những lợi ích, mà chính những phụ huynh cũng sẽ có nhận về những “lợi nhuận” khi đào tạo con theo Montessori. Bằng cách để con học hỏi, bạn đã trao quyền để bản thân chủ động hơn trong quá trình kết nối với con, đạt được những mục đích của mình và gia tăng tình cảm giữa các thành viên. 

Vai trò của ba mẹ khi áp dụng phương pháp giáo dục Montessori cho bé sơ sinh

Khi phương pháp của Montessori dần trở nên phổ biến hơn trên thế giới, người sáng lập - Tiến sĩ Montessori đã trò chuyện với những bậc phụ huynh về vai trò của họ trong giáo dục con trẻ. 

Là người hướng dẫn

Điều cực kỳ quan trọng mà phụ huynh cần hiểu về cách thức mà đứa trẻ tự hoạt động và phát triển. Bạn có thể rất nóng lòng được hỗ trợ con và dần cảm thấy gánh nặng nếu như con tăng trưởng và phát triển không được như ý muốn. Nhiều bậc phụ huynh bộc phát tình yêu quá mức, đưa ra nhiều lời thúc giục, khiến những đứa trẻ đi lệch con đường phát triển tự nhiên vốn có.

Hơn nữa, những hành động này phụ huynh vô tình làm chuyển hướng năng lượng của trẻ, gây mất cân bằng trong thời kỳ đầu phát triển. Cha mẹ đóng vai trò là người hướng dẫn, chứ không phải là chỉ đạo. 

Là người tìm hiểu và áp dụng các nguyên tắc

Để hiểu rõ và nắm bắt khả năng của trẻ sơ sinh, bạn cần thừa nhận những định hướng trong phương pháp giáo dục Montessori cho trẻ sơ sinh. Đây đều là những động lực tự nhiên, chẳng hạn như nhu cầu cơ bản nhất là được an toàn. Nhưng thực tế, còn nhiều kỹ năng có thể được trải nghiệm từ khi sinh ra như liên kết, giao tiếp với người khác, khám phá. 

Trẻ sơ sinh có dây thần kinh nhạy cảm về mặt sinh học, vậy nên chúng có thể thích nghi với môi trường xung quanh bằng cách tác động để bé hiểu hơn về thế giới. Bên cạnh đó, khả năng tiếp thu của bé trong giai đoạn này có hai khả năng nổi bật trí tuệ thẩm thấu và thời kỳ nhạy cảm. Cả hai đều có được từ khi trẻ mới sinh và đều dừng lại khi trẻ lên 6 tuổi.  

Chính vì thế, cha mẹ cần hiểu rõ điều hướng để giáo dục trẻ, hãy từ từ truyền tải kiến thức một cách tự nhiên. Đừng bắt ép bé phải làm cái nọ, cái kia nếu như con không thích, thay vì lãnh đạo và quát mắng- hãy truyền tải và hướng dẫn trẻ đi đúng hướng theo nguyên tắc Montessori.

Chuẩn bị môi trường đầu tiên cho trẻ

Tất nhiên, khi áp dụng phương pháp giáo dục Montessori cho trẻ sơ sinh, cha mẹ cũng là người cần thực hiện việc chuẩn bị môi trường học tập. Môi trường chính là cách để thiết lập không gian để trẻ cảm nhận được sự kết nối. Trẻ nhỏ liên tục nhận được những phản hồi từ thế giới bao quanh chúng. 

Chẳng hạn như, người lớn sẽ cảm thấy tập trung hơn nếu làm việc trong môi trường yên tĩnh có tổ chức. Mối quan hệ này cũng tương tự đối với trẻ sơ sinh, thậm chí các em còn nhạy cảm hơn do trí tuệ thẩm thấu của chúng. Vậy nên, cha mẹ đóng vai trò là người chuẩn bị không gian, cần có chủ đích, rõ ràng để giúp bé khám phá. Không gian theo  phương pháp giáo dục Montessori cho trẻ sơ sinh cần:

• Tạo một khuôn khổ để định hướng, khám phá và hoạt động theo những động lực bên trong đó. 

• Tự do trong giới hạn bằng cách thiết lập một căn phòng an toàn, dễ tiếp cận để trẻ có thể tự lập.

• Căn phòng có cấu trúc, trật tự, hợp lý và cần phù hợp với giai đoạn phát triển để các em có sự tập trung và định hướng vào môi trường xung quanh.

• Thiên nhiên, thực tế và thú vị: Tạo nên không gian hấp dẫn, gần gũi với thiên nhiên và thể hiện được yếu tố thực của thế giới bên ngoài. 

Lưu ý trước khi thực hiện phương pháp Montessori cho trẻ sơ sinh

Thực hiện Montessori cho trẻ sơ sinh gặp nhiều khó khăn, bởi trong giai đoạn này bé chủ yếu là ăn, ngủ và không thể nói lên được suy nghĩ của mình. Chính vì thế, để có thể giáo dục hiệu quả theo mô hình này, phụ huynh cần lưu ý:

Về quần áo sử dụng

Khi còn trong bụng mẹ, trẻ được tự do hoạt động với bàn tay, bàn chân của mình, khi chào đời trẻ gần như bị bó buộc trong những tấm khăn, tã lót. Thay vì, dùng tất tay, tất chân hay khăn quấn kín người, phụ huynh hoàn toàn có thể hạn chế một trong hai. 

Trong phương pháp giáo dục Montessori cho trẻ sơ sinh, trang phục chọn lựa cần thiết thực và phù hợp, không gò bó tránh hạn chế chuyển động của trẻ. Chẳng hạn như nếu con đang trong giai đoạn tập bò, đừng chọn những chiếc váy dài qua đầu gối, điều này có thể vô tình trở thành chướng ngại vật, vô tình làm giảm động lực của bản thân bé. 

Về giấc ngủ

Đương nhiên, sẽ không có bất kỳ phương pháp giáo dục nào để tiếp cận bé trong khi đang ngủ. Nhưng bạn hoàn toàn có thể áp dụng Montessori dựa trên những nguyên tắc, thói quen và tính độc lập phù hợp với thời kỳ phát triển của con. Cha mẹ hãy quan sát trong giai đoạn chuyển từ trạng thái chơi sang ngủ và cần chuẩn bị không gian ngủ thật yên tĩnh. 

Trong khi ăn, thay tã

Đây là điều rất quan trọng, đặc biệt là trong giai đoạn sơ sinh, với  Montessori bạn hoàn toàn có thể dạy con trong lúc bé đang ăn hoặc thay tã. Hãy chuẩn bị sẵn sàng một bộ bàn ghế ăn dặm, với thiết kế an toàn có thể để bé học cách leo lên, xuống. Giới thiệu cho trẻ chiếc cốc dành bé sơ sinh để chúng tự uống những ngụm nước/sữa đầu tiên. 

Khi ăn, nên để trẻ tập trung vào việc tự ăn thay vì ăn uống có sự kiểm soát. Bé sơ sinh có thể tự học cách sử dụng thìa một cách độc lập, được phép thể hiện ý thích, không thích và tự hoàn thành nếu như bé cảm thấy đã no.

Việc thay tã lót cũng tương tự, đây cũng là cách để con học cách tự chăm sóc bản thân. Hãy lựa chọn một không gian phù hợp như phòng tắm, vệ sinh để thay tã để bé liên hệ với việc đi vệ sinh. Để con tự học cách dựa vào tường, bám vào điểm tựa để hỗ trợ việc thay đồ. 

Cách thực hiện phương pháp Montessori cho trẻ sơ sinh

Áp dụng phương pháp giáo dục Montessori cho trẻ sơ sinh không đơn thuần là việc đào tạo, mà đơn giản là một phương hướng tiếp cận để dạy dỗ con trẻ. Cách thực hiện phương pháp này cho trẻ ngay từ khi còn trong nôi như sau:

Cho trẻ tự do di chuyển

Khi trẻ mới sinh, ba mẹ nên tạo cơ hội để con được tự do di chuyển trong môi trường được thiết lập sẵn. Không nên hạn chế với các hành động như bế ẵm, hay bó hẹp trong xe đẩy, nôi…Với trẻ nhỏ, đây chính là thời điểm phù hợp để con hoạt động tay chân thoải mái. Lúc này, phụ huynh có thể ngồi bên và quan sát hành vi của trẻ. 

Khi trẻ lớn hơn, việc để trẻ tự do di chuyển được thể hiện cho những hoạt động thể chất như tay, chân, thoải mái vui đùa, chạy trong phòng. Điều này không chỉ giúp phát triển thể chất, khả năng vận động mà còn giúp bé trở nên tự tin hơn. Cha mẹ hãy lựa chọn những bộ quần áo rộng rãi để bé thoải mái, hỗ trợ vận động tốt hơn. 

Giao tiếp tôn trọng trẻ

Khi dạy phương pháp giáo dục Montessori cho trẻ sơ sinh, giao tiếp tôn trọng trẻ là một trong những nguyên tắc rất quan trọng. Vậy nên, mỗi lần khi cho bé ăn, thay tã hay bất kỳ hoạt động nào cần có sự “đồng ý” của trẻ. Chẳng hạn như, trước khi cho bé ăn có thể đặt câu hỏi “Mẹ cho con ăn nhé?” . Cho dù thời điểm này, bé chưa thể trả lời nhưng con có thể hiểu được qua tông giọng của mẹ. 

Dần dần, con sẽ phản hồi lại bạn bằng cách mỉm cười hoặc vươn người dựa vào mẹ. Việc thể hiện sự tôn trọng trong quá trình giao tiếp với trẻ sẽ tạo nên nền móng vững chắc trong liên kết giữa ba mẹ và bé. Bên cạnh đó, thường xuyên trò chuyện cùng con còn giúp hình thành vốn từ vựng phong phú, đa dạng ngay từ khi còn bé.  

Chăm sóc con là cơ hội để gắn kết hơn với con

Trong giai đoạn sơ sinh, trẻ mới sinh việc chăm sóc con luôn mệt mỏi và vất vả. Nhưng theo phương pháp giáo dục Montessori cho trẻ sơ sinh, đây chính là khoảng thời gian hiếm có để gắn kết và để cha mẹ hoàn toàn tập trung dành thời gian cho con. Khi trẻ lớn hơn, cha mẹ có thể để bé tự do lựa chọn và tham gia vào những công việc mà con có thể làm được. 

Để cho trẻ được tự lập

Nhiều phụ huynh cho rằng, trẻ còn quá nhỏ nên không thể tự lập được. Nhưng trên thực tế, quan điểm này không hoàn toàn đúng bởi trẻ có thể phát triển được khả năng tự lập từ rất nhỏ. Bé sơ sinh có thể tự chơi khi nằm một mình xuống nệm mà không cần sự bế, ẵm của bất kỳ ai. 

Khi bé đang tự chơi một mình, ba mẹ không cần phải tương tác, làm bé mất tập trung mà hãy để con thoải mái và tự do khám phá thế giới. Đây chính là khoảng thời gian riêng, thế giới riêng của trẻ. 

Đôi lúc, bé quấy khóc nhè nhẹ không phải vì đói hay thay bỉm, phụ huynh không cần vội vàng bế bé lên mà chỉ cần nhè nhẹ xoa lưng, trò chuyện để bé cảm thấy an toàn. Điều này, sẽ hình thành được tính tự lập, đồng thời để bé có thể tự kiểm soát cảm xúc của bản thân về sau. 

Luyện tập quan sát trẻ

Một nguyên tắc cốt lõi khi áp dụng phương pháp giáo dục Montessori cho trẻ sơ sinh chính là học cách quan sát trẻ. Bản thân mỗi đứa trẻ đều có một quá trình phát triển riêng, quan sát chính là cách để bố mẹ thấu hiểu con, biết được con đang ở giai đoạn nào, có sẵn sàng đón nhận những thử thách mới hay chưa…Quan sát sẽ giúp bố mẹ biết được những gì nên làm để hỗ trợ tối ưu cho quá trình phát triển của con.

Monkey tự hào mang đến cho phụ huynh phần mềm giáo dục Monkey Junior phù hợp với trẻ từ 0-10 tuổi. Ứng dụng giúp con làm quen với tiếng Anh và nhiều ngôn ngữ khác ngay từ sớm, biến từ vựng thành trí nhớ vĩnh cửu nhờ các phương pháp giáo dục sớm hiện đại. 

Như vậy, bài viết đã chia sẻ cho các bậc phụ huynh về phương pháp giáo dục Montessori cho trẻ sơ sinh. Đây là phương pháp lâu đời, nhưng để áp dụng đúng và hiệu quả cần có cái nhìn tổng quát và sâu sắc. Đừng quên, tải ngay app học tập của Monkey để giúp bé bổ túc kiến thức hoàn thiện và hình thành tốt những kỹ năng sau này.