Tổng hợp những loại thuốc gây dị tật thai nhi mẹ cần lưu lại ngay!

Nguyên nhân gây dị tật thai nhi

Theo thống kê của Bộ Y tế, tại Việt Nam mỗi năm có hơn 41.000 trẻ bị dị tật bẩm sinh, đồng nghĩa với việc cứ 33 trẻ em lại có một bé mắc bệnh. Các nguyên nhân phổ biến gây dị tật thai nhi có thể kể đến là:

• Yếu tố di truyền: Cha mẹ có gen bệnh, trong gia đình có tiền sử mắc bệnh, quan hệ cận huyết.

• Yếu tố môi trường: Mẹ bầu tiếp xúc với thuốc hoặc hóa chất độc hại.

• Tình trạng dinh dưỡng của người mẹ: Chế độ ăn uống thiếu canxi,  folate, axit folic hoặc thừa vitamin A.

• Các nguyên nhân gây dị tật ở thai nhi khác như thai phụ lớn tuổi, tự ý dùng thuốc bổ trong thai kỳ, mẹ bầu bị viêm gan siêu vi, rubella, giang mai, viêm thận, lạm dụng chất kích thích như rượu bia, thuốc lá, ma túy, cà phê…

Bên cạnh các yếu tố trên thì việc mẹ bầu sử dụng thuốc không theo chỉ định của bác sĩ cũng có khả năng dẫn đến dị tật thai nhi.

Phụ nữ mang thai tự ý dùng thuốc có thể gặp những nguy cơ gì?

Khi mẹ uống thuốc trong thai kỳ, thuốc sẽ đi qua nhau thai gây ảnh hưởng trực tiếp đến thai nhi. Do đó, thai phụ dùng thuốc không đúng lúc sẽ bị sảy thai, thai lưu hoặc dị tật bẩm sinh.

Thuốc đi vào cơ thể có khả năng làm thay đổi chức năng của bánh rau, giảm nguồn cung cấp oxygen và dưỡng chất cho thai, khiến cho thai kém phát triển. 

Thuốc cũng có thể tác động lên tử cung, kích thích co bóp, gián tiếp ảnh hưởng đến quá trình thai nhi phát triển hoặc khiến mẹ sinh non.

Thêm vào đó, thuốc có thể dẫn đến nhiều thay đổi trên cơ thể mẹ, gián tiếp ảnh hưởng đến em bé. Chẳng hạn, thuốc hạ huyết áp làm giảm lượng máu đến bánh rau, giảm lượng oxy gen, giảm dưỡng chất cung cấp cho thai.

15+ loại thuốc gây dị tật thai nhi mẹ cần tránh xa

Dưới đây là 15+ những loại thuốc gây dị tật thai nhi được chuyên gia tổng hợp mà mẹ cần lưu ý.

Thuốc chống nấm

Thuốc chống nấm được sử dụng để điều trị nấm âm hộ, âm đạo, nấm miệng, da hoặc tóc. Chúng tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây dị tật bẩm sinh, điển hình là:

• Fluconazol: Tăng dị tật não, thóp trước khổng lồ, loạn sản tai, bao hoạt dịch màng phổi, cung xương đùi. Không dùng trong 3 tháng đầu, nếu nhiễm trùng nặng đe dọa tính mạng thì có thể dùng dưới 400mg/ngày và trong thời gian ngắn.

• Miconazole: Giảm sự phát triển thai nhi nếu dùng liều cao. Không dùng trong 3 tháng đầu, chú ý liều lượng và chỉ định của bác sĩ.

• Itraconazole: Tăng độc tính cho thai phụ, phôi thai, gây quái thai. Không dùng trong thai kỳ.

Nếu bị nấm, mẹ bầu nên dùng thuốc bôi ngoài da, không nên dùng đường uống hoặc thuốc đặt âm đạo.

Thuốc kháng Histamin

Thuốc kháng Histamin, cụ thể là Meclizine được dùng để chống nôn khi đi tàu xe. Đây là thuốc gây hở hàm ếch theo kết quả nghiên cứu trên động vật. Mẹ không nên dùng mà hãy thay thế bằng thuốc chống nôn Alavert và Claritin.

Thuốc giảm huyết áp

Mẹ bầu bị tăng huyết áp cần thận trọng khi sử dụng những loại thuốc gây dị tật thai nhi sau:

• Nhóm ức chế men chuyển: Gây dị tật hộp sọ và thận ở bào thai, quái thai. Không dùng vào 6 tháng cuối thai kỳ.

• Thuốc chẹn beta: Gây chậm nhịp tim thai, giảm tưới máu nhau thai, hạ đường huyết, thai chậm phát triển, chết trong tử cung, sảy thai, chuyển dạ sớm. Không dùng trong thai kỳ.

• Thuốc chẹn kênh canxi: Gây dị dạng đốt ngón tay hoặc chân, thai chậm phát triển. Không dùng trong thai kỳ.

• Nhóm thuốc lợi tiểu thiazid: Làm giảm tiểu cầu, tăng chuyển hóa điện giải ở thai nhi hoặc trẻ sơ sinh, vàng da. Không dùng trong thai kỳ.

Thuốc ung thư

Hầu hết thuốc ung thư đều gây độc cho bào thai, nguy cơ gây dị tật bẩm sinh. Chúng bao gồm:

• Chlorambucil, Busulfan,  Mercaptopurine, Methotrexate, Cyclophosphamide: Làm giảm tăng trưởng bào thai, khuyết tật cột sống, khuyết tật về hàm mặt và sọ, dị tật tay chân, khuyết tật tai. Không dùng trong thai kỳ.

• Colchicine: Gây quái thai. Không dùng trong thai kỳ.

• Doxorubicin: Gây dị tật tim, quái thai, chết thai. Không dùng trong thai kỳ.

• Vinblastine, Vincristine: Gây quái thai trên động vật, chưa có nghiên cứu trên người. Không dùng trong thai kỳ.

Mẹ đang điều trị bệnh ung thư cần thông báo cho bác sĩ ngay khi phát hiện có thai.

Thuốc chống rối loạn tâm thần và ổn định tâm trạng

Khi mẹ bị mất ngủ, tinh thần lo âu, không ổn định, bồn chồn thì sẽ cần dùng đến thuốc an thần. Những loại thuốc gây dị tật thai nhi thuộc nhóm này chính là:

• Thuốc an thần nhóm Benzodiazepin (diazepam, bromazepam, clonazepam): Gây dị tật tim bẩm sinh, sứt môi, sinh non, cân nặng trẻ sơ sinh thấp, suy hô hấp sơ sinh. 

• Thuốc an thần nhóm Barbiturat (phenobarbital): Tăng nguy cơ gây quái thai.

• Risperidone: Gây quái thai theo nghiên cứu trên động vật. 

• Lurasidone: Giảm sự phát triển thai nhi. 

Phụ nữ mang thai không được sử dụng các loại thuốc trên trong suốt thai kỳ.

Thuốc kháng khuẩn

Mẹ bầu mắc các bệnh viêm nhiễm như viêm phụ khoa, viêm họng, viêm tai sẽ cần dùng để thuốc kháng sinh. Dưới đây là những loại thuốc gây dị tật thai nhi được bác sĩ khuyến cáo mẹ không nên dùng trong thai kỳ:

• Aminoglycosid: Làm tổn thương thận, điếc, ảnh hưởng dây thần kinh số 8 của trẻ.

• Chloramphenicol: Gây hội chứng Gray Baby.

• Fluoroquinolones: Có thể gây điếc, sảy thai.

• Nitrofurantoin: Tác động xấu đến gan, hộp sọ, thần kinh thai nhi. Không dùng khi mẹ chuyển dạ hoặc chuẩn bị sinh con.

• Streptomycin: Gây độc thận, thính giác và thần kinh thai nhi.

• Sulfonamid: Gây vàng da, vảy nến dựa trên thử nghiệm với động vật.

• Tetracycline: Làm xương chậm phát triển.

• Trimethoprim: Gây hở hàm ếch, vàng da, ảnh hưởng chức năng gan.

Thuốc chống đông máu

Thuốc chống đông máu được dùng khi thai phụ gặp vấn đề về tim mạch hoặc bệnh có nguy cơ hình thành cục máu đông. Hiện nay, loại thuốc này cũng được dùng cho một số người bệnh COVID để ngăn ngừa và điều trị tình trạng hình thành cục máu đông. Các loại thuốc mẹ bầu không nên dùng:

• Apixaban, Rivaroxaban, Edoxaban: Nguy cơ xuất huyết, độc tính trên phôi thai, tăng dị tật thai nhi. Không dùng trong thai kỳ.

• Warfarin: Tăng dị tật, nguy cơ tử vong thai nhi. Không dùng trong 3 tháng đầu và 3 tháng cuối thai kỳ.

Thuốc chống co giật

Khi bệnh nhân bị co giật do bệnh co giật, động kinh, sốt cao thì sẽ được điều trị với thuốc chống co giật. Một số loại thuốc thuộc nhóm này chứa thành phần gây dị tật thai nhi có thể kể đến là:

• Carbamazepine: Gây dị tật sọ não, dị tật ống thần kinh, dị tật tim mạch, thiếu khớp. Không dùng trong 3 tháng đầu thai kỳ, cần hỏi ý kiến bác sĩ.

• Lamotrigine: Ảnh hưởng đến thận, gây dị tật thai nhi. Không dùng trong 3 tháng đầu và 3 tháng cuối thai kỳ. Chỉ dùng dưới sự chỉ định của bác sĩ.

• Levetiracetam: Làm giảm sự phát triển của thai nhi trong tử cung. Có thể dùng với liều thấp dưới sự chỉ định của bác sĩ.

• Phenobarbital: Gây dị tật tim và sọ bẩm sinh, sứt môi, hở hàm ếch.

• Phenytoin: Gây dị tật tim, sứt môi, biến dạng đặc điểm trên khuôn mặt, tật đầu nhỏ. Nếu bắt buộc có thể dùng liều thấp dưới sự chỉ định của bác sĩ.

• Trimethadione: Làm tổn thương tim, dị tật khe hở vòm, dị tật hộp sọ, các chi, hở bụng, nguy cơ sảy thai tự nhiên.

• Valproate: Làm biến dạng khuôn mặt, dị tật ống thần kinh, nứt sọ, sứt môi và vòm miệng, dị tật tim, thận, giảm thính lực, niệu sinh dục, dị tật chân tay…

Thuốc chống trầm cảm

Thuốc chống trầm cảm được dùng để điều trị bệnh do lo âu, trầm cảm. Những loại thuốc gây dị tật thai nhi thuộc nhóm này bao gồm:

• Bupropion: Gây diệt phôi thai theo nghiên cứu trên chuột.

• Sertraline, Citalopram, Escitalopram: Dị tật tăng áp động mạch phổi dai dẳng, dị tật tim mạch, gan.

• Fluoxetin, Paroxetin: Gây khuyết tật tim mạch, dị tật tăng áp động mạch phổi.

Thuốc chống nôn

Thuốc chống nôn Ondansetron thường được chỉ định cho một số thai phụ để ngăn ngừa nôn do sử dụng thuốc điều trị ung thư hoặc xạ trị. Thuốc có nguy cơ gây sứt môi nên mẹ bầu không được dùng trong 3 tháng đầu của thai kỳ mà hãy thay thế bằng loại thuốc khác dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.

Thuốc chống viêm không steroid

Thuốc chống viêm được chỉ định cho mẹ bầu để ngăn ngừa dị ứng, viêm, hen phế quản, phù nề, phổi tắc nghẽn mãn tính… Các loại thuốc chống viêm không steroid gây dị tật thai nhi là:

• Aspirin: Làm kéo dài thời gian chuyển dạ.

• Buprenorphine: Gây quái thai, suy hô hấp, hội chứng cai nghiện opioid ở trẻ sơ sinh.

• Nhóm thuốc gây nghiện (Meperidine Morphine) làm suy nhược thần kinh trung ương, trẻ sơ sinh bị tim đập chậm.

• Methadone: Ức chế hô hấp, hội chứng cai thuốc ở trẻ sơ sinh, nhẹ cân, tăng tỷ lệ thai chết lưu.

Retinol

Retinol là thành phần của một số loại kem bôi da để kích thích tái tạo collagen, điều trị mụn. Nhiều tài liệu cho biết, đây là loại thuốc gây dị tật trên thai nhi nên mẹ cần tránh sử dụng trong thai kỳ.

Hormon giới tính

Hormone giới tính là loại thuốc được dùng để điều trị bệnh do lạc nội mạc tử cung, rối loạn hormon sinh dục. Chúng có thể kể đến là:

• Danazol: Khiến bộ phận sinh dục của bào thai nữ bị nam tính hóa, nguy cơ quái thai.

• Progesterone tổng hợp: Gây dị tật bẩm sinh ở cơ quan sinh dục của thai nhi nam.

Mẹ bầu không được dùng các loại thuốc trên trong suốt thai kỳ.

Thuốc điều trị bệnh giáp

Thuốc điều trị bệnh giáp được chỉ định khi thai phụ mắc bệnh cường giáp, bướu cổ hoặc suy tuyến giáp. 

• Methimazole: Gây bướu cổ, dị tật sọ não. Chống chỉ định cho thai phụ vào 3 tháng đầu thai kỳ.

• Propylthiouracil: Bướu cổ thai nhi, suy giáp.

• Iod: Gây bướu cổ ở trẻ sơ sinh.

Với 2 loại thuốc bên dưới thì mẹ bầu không được dùng trong thai kỳ.

Vacxin

Tuy vaccine có khả năng ngăn ngừa bệnh nhưng mẹ bầu được khuyến cáo không được sử dụng các loại sau trong thai kỳ để tránh gây dị tật thai nhi:

• Vacxin phòng lao BCG (bacille Calmette-Guerin).

• Vắc-xin MMR phòng sởi quai bị, rubella.

• Typhim Vi phòng bệnh thương hàn.

Một số thuốc khác

Ngoài những loại thuốc gây dị tật thai nhi kể trên thì mẹ cần lưu ý một số loại thuốc khác cũng có nguy cơ như:

• Thuốc chống viêm Prednisone: Có khả năng gây hở hàm ếch. Không dùng trong thai kỳ, thay thế bằng hydrocortisone. 

• Thuốc điều trị sốt rét Primaquin: Nguy cơ gây tan máu nghiêm trọng. Không dùng trong thai kỳ, thay thế bằng cloroquin. 

Mẹ không nên sử dụng những loại thuốc trên khi mang thai. Mặc dù vậy, nếu mẹ vô tình uống phải thì cũng không nên lo lắng vì tác dụng phụ của nó còn tùy thuộc vào cơ địa của từng người. Thai phụ cần đến bác sĩ nhanh chóng để được kiểm tra sức khỏe.

Xem thêm: Nhuộm tóc có gây dị tật thai nhi? Lưu ý quan trọng mẹ phải biết!

Lưu ý trong việc sử dụng thuốc khi đang mang thai

Dưới đây là một số điều cần ghi nhớ khi mẹ uống thuốc trong giai đoạn mang thai:

• Tuyệt đối không uống thuốc trong 3 tháng đầu thai kỳ.

• Giai đoạn nửa cuối của chu kỳ kinh, từ lúc rụng trứng cho tới khi có kinh lại cần tránh dùng thuốc vì đây là thời điểm có khả năng thụ thai cao.

• Nên chọn phương pháp điều trị không dùng thuốc, hạn chế tối đa việc uống thuốc trong thai kỳ.

• Nếu bắt buộc phải dùng thuốc, mẹ cần lắng nghe lời khuyên bác sĩ, chỉ dùng thuốc được chỉ định.

• Nếu sử dụng những loại thuốc gây dị tật thai nhi trước khi biết có thai thì thông báo cho bác sĩ để được theo dõi kỹ.

• Một điều quan trọng mà mẹ cần hết sức lưu ý là thai phụ nên tuân theo đơn thuốc của bác sĩ và không được tự ý mua thuốc uống tại nhà.

Mẹ cần lưu ý gì khi sử dụng thuốc? (Ảnh: Sưu tầm Internet)

Trên đây là danh sách những loại thuốc gây dị tật thai nhi mà mẹ bầu cần lưu ý. Để đảm bảo sức khỏe cho bản thân cũng như em bé, thai phụ hãy hỏi ý kiến bác sĩ trước khi quyết định sử dụng bất kỳ loại thuốc nào trong giai đoạn mang thai nhé!