Ốm nghén khi mang thai và 6 lưu ý nhất định phải biết

Ốm nghén là gì?

Ốm nghén là tình trạng mẹ bầu cảm thấy bụng đầy hơi, khó chịu nhiều lần trong ngày. Từ khi mới bắt đầu có thai, tình trạng này diễn ra phổ biến. Tuy không gây hại cho thai nhi nhưng mẹ bị nghén thường ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày, kể cả các sinh hoạt bình thường.

Ốm nghén thường xảy ra khi nào?

Thời điểm mẹ bầu bắt đầu bị nghén thường khác nhau ở mỗi sản phụ. Đa phần các mẹ sẽ bắt đầu cảm thấy khó chịu vào nửa chừng của tam cá nguyệt thứ nhất, tức là tuần thai thứ sáu và thứ tám. 

Cơn nôn ói đầu tiên có thể xuất hiện đột ngột vào buổi sáng mẹ thức dậy sau những ngày trễ kinh. Đây cũng là một tín hiệu cho thấy mẹ đã mang thai.

Mẹ có thể bị nghén vào bất kỳ thời điểm nào trong ngày, đặc biệt là khi có sự kích thích về mùi, vị thức ăn hay cả âm thanh, ánh sáng, nơi đông người. Ngoài ra, thai phụ còn có thể chán ăn, mệt mỏi thường xuyên, thiếu năng lượng, mất tập trung, rối loạn giấc ngủ…

Cơn nghén nặng đa phần tập trung nhiều quanh tuần thai thứ chín. Ốm nghén không phản ánh được sự phát triển của em bé. Tuy nhiên, nếu mẹ bị nôn ói quá nhiều, sụt cân nghiêm trọng, mất nước, rối loạn điện giải nặng thì cần được nhập viện để can thiệp sớm. 

Nếu tính mạng thai phụ bị ảnh hưởng do nghén thì bác sĩ có thể chỉ định đình chỉ thai kỳ.

Sau chuỗi ngày vất vả do bị nghén, các mẹ sẽ cảm thấy tình trạng này đỡ hơn vào tuần thứ 16. Còn khoảng 1% trường hợp bị buồn nôn và nôn kéo dài cho đến lúc sinh em bé. Nếu nghén quá thời điểm này, mẹ nên thông báo cho bác sĩ để được hỗ trợ.

Nguyên nhân mẹ bầu dễ bị ốm nghén

Các nguyên nhân gây nghén khi mang thai vẫn chưa được làm rõ. Dưới đây là một số nguyên nhân có thể dẫn đến tình trạng nghén trong thai kỳ:

• Thay đổi nội tiết tố ở tuyến sinh dục khi mang thai.

• Ăn uống thất thường.

• Hệ thần kinh của mẹ bầu nhạy cảm với các thực phẩm có mùi.

• Di truyền.

• Mang thai lần đầu.

• Mẹ từng có tiền sử bị nghén nặng ở các lần mang thai trước.

• Thai phụ quá gầy ốm.

• Mẹ mang song thai hoặc đa thai.

• Phụ nữ có thai mắc bệnh nguyên bào nuôi, do sự gia tăng của tế bào bên trong tử cung.

Ốm nghén có ảnh hưởng gì đến mẹ và thai nhi không?

Ốm nghén, buồn nôn và nôn khi mang thai thường là những triệu chứng phổ biến trong suốt quá trình mang thai và thường không gây hại đáng kể cho sức khỏe của thai phụ và thai nhi. Tuy nhiên,  khi cơn buồn nôn và nôn có xu hướng nhiều và liên tục có thể gây mất nước và mất cân nặng đột ngột cho thai phụ.

Điều này có thể ảnh hưởng đến cả thai nhi và mẹ bầu nếu không được quản lý chặt chẽ. Dưới đây là một số điều cần lưu ý:

• Mất nước quá mức: Buồn nôn liên tục có thể dẫn đến mất nước, và nếu không được bổ sung kịp thời, có thể dẫn đến tình trạng mất nước quá mức (dehydration). Mất nước ảnh hưởng đến nhiều chức năng cơ bản của cơ thể, bao gồm cả tình trạng của tuyến giáp, gan và nước ối.
• Rối loạn chức năng tuyến giáp: Mất nước quá mức có thể gây rối loạn chức năng của tuyến giáp, ảnh hưởng đến sự sản xuất hormone cần thiết để duy trì thai kỳ và phát triển của thai nhi.
• Ảnh hưởng đến gan: Mất nước và mất cân nặng đột ngột có thể gây ảnh hưởng đến chức năng gan, cơ quan quan trọng trong việc xử lý chất độc hại khỏi cơ thể.
• Rối loạn nước ối: Mất nước cũng có thể ảnh hưởng đến cân nặng của thai nhi, do nước ối đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và hỗ trợ cho thai nhi trong tử cung.

Để giảm thiểu tác động của mất nước và mất cân nặng đột ngột, thai phụ cần duy trì sự cân bằng nước và chế độ dinh dưỡng lành mạnh. Có thể sử dụng thêm nước điện giải hoặc các giải pháp khác để đảm bảo cân nặng và sức khỏe của thai phụ một cách hiệu quả.

Phân biệt ốm nghén và ốm nghén nặng

Các triệu chứng cho thấy mẹ đang bị nghén bao gồm:

• Hoa mắt, chóng mặt, sụt cân do không được ăn uống đầy đủ, không cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho cơ thể.

• Mệt mỏi, thiếu năng lượng, không tập trung vào công việc.

Dựa theo mức độ của các triệu chứng nghén thường gặp phải, tình trạng này được chia thành 2 loại:

• Nghén thông thường: Khoảng 80% phụ nữ gặp tình trạng này. Mẹ bị nôn ói vừa phải, thức ăn vẫn còn trong dạ dày nên ít sụt cân, toàn thân ít thay đổi. Triệu chứng giảm dần sau khoảng 12 tuần.

• Nghén nặng: Có từ 1 đến 1.5% thai phụ bị nghén nặng. Mẹ bầu nôn ói thường xuyên, mức độ trầm trọng, ăn gì cũng nôn, sụt cân nhanh. Thai phụ bị suy nhược, chóng mặt, mệt mỏi, lâu dần dẫn đến mất nước, rối loạn điện giải ảnh hưởng sức khỏe.

Khi nào mẹ bầu bị ốm nghén nên đi khám bác sĩ?

Theo một số nghiên cứu, nghén bầu được chứng minh là dấu hiệu tích cực cho thấy mẹ đang có một thai kỳ khỏe mạnh. Tình trạng này chẳng những không ảnh hưởng đến thai nhi mà còn cho thấy thai nhi đang phát triển tốt.

Thai phụ bị nghén có tỷ lệ bị sảy thai thấp hơn từ 50 đến 70% so với những thai phụ không nghén. Tóm lại, bà bầu bị nghén không hề nguy hiểm.

Mặc dù vậy, nghén chỉ xảy ra một thời gian nhất định. Nếu mẹ bị nôn ói kéo dài không thể kiểm soát thì sẽ gây sụt cân, mất nước, mất cân bằng điện giải trầm trọng. 

Thai phụ dễ bị ảnh hưởng sức khỏe và tâm lý, có nguy cơ bị trầm cảm thai kỳ, tác động đến thai nhi. Chính vì thế, nếu mẹ bầu xuất hiện các triệu chứng sau thì nên đến cơ sở y tế ngay lập tức:

• Sốt cao không hạ, tim đập nhanh.

• Tim đập nhanh.

• Giảm 1 - 2kg trong thời gian ngắn.

• Buồn nôn và nôn liên tục, không thể ăn uống.

• Choáng váng, thậm chí ngất xỉu.

• Tiểu lắt nhắt, nước tiểu sẫm màu.

• Đau đầu, đau bụng, nôn ra máu, xuất huyết âm đạo.

Xem thêm: Tiểu đường thai kỳ có hết không? Mẹ sau sinh cần chú ý gì?

Cách giảm nghén hiệu quả cho mẹ bầu

Dưới đây là một số biện pháp giúp giảm hiện tượng ốm nghén cho mẹ bầu:

Chế độ ăn uống

Vào 3 tháng đầu, hầu hết thai phụ nào cũng trải qua tình trạng ốm nghén. Chế độ dinh dưỡng giữ vai trò hết sức quan trọng. Do đó, mẹ cần nhớ:

• Chia thành nhiều bữa ăn nhỏ trong ngày thành 5 - 6 lần, mỗi lần không nên ăn quá no.

• Ăn nhiều thực phẩm giàu sắt như trứng, thịt bò, rau xanh lá đậm, trái cây, chuối, táo, bánh mì nướng…

• Ăn thức ăn có vị chua, giàu vitamin chống nôn.

• Bổ sung nhiều đồ ăn có chứa gừng như kẹo gừng, me sấu ngâm gừng, trà gừng, nước gừng tươi mật ong…

• Ngửi chanh, vỏ chanh, uống nước chanh để ngăn chặn hiện tượng buồn nôn.

• Ăn thêm bữa phụ trước khi đi ngủ để tránh hiện tượng nghén vào buổi sáng ngày hôm sau.

• Uống đủ 2 - 3 lít nước mỗi ngày.

• Nên ăn một ít bánh quy hoặc các loại hạt trước khi ra khỏi giường hoặc trước khi đánh răng, tránh để dạ dày rỗng.

Những việc mẹ cần tránh là:

• Để bụng đói.

• Ăn thức ăn nhiều chất béo, cay nóng, thực phẩm có mùi mạnh.

• Uống rượu bia, cà phê, sử dụng chất kích thích.

• Nằm ngay sau khi ăn.

Về tâm lý

Giữ một tinh thần thoải mái là điều quan trọng đối với mẹ bầu. Mẹ hãy dành nhiều thời gian nghỉ ngơi, thư giãn, làm điều mình thích, tránh để bản thân bị lo lắng, căng thẳng.

Nếu mẹ bị nghén nặng và quá mệt mỏi thì hãy tham khảo ý kiến bác sĩ. Thai phụ sẽ được tư vấn và hướng dẫn chăm sóc thai kỳ một cách tốt nhất.

Chế độ tập luyện

Ngoài chế độ ăn uống khoa học, giữ tâm lý thoải mái thì một bí quyết giúp mẹ bầu giảm nghén hiệu quả là tập luyện thể thao. Mẹ nên chọn các bài tập đi bộ, hít thở, yoga, bơi lội để cải thiện tâm trạng và giúp cơ thể khỏe mạnh.

Thuốc giảm tình trạng nghén

Nếu việc mẹ bầu xây dựng chế độ ăn uống và lối sống khoa học nhưng vẫn không giải quyết được các triệu chứng thì bác sĩ sẽ cân nhắc cho mẹ điều trị bằng thuốc. Cụ thể là:

• Vitamin B6 và Doxylamine: Dùng một mình hoặc phối hợp đều an toàn cho mẹ và thai nhi, không gây tác dụng phụ.

• Thuốc chống nôn: Nếu 2 loại thuốc trên không có hiệu quả thì bác sĩ sẽ chỉ định một số loại thuốc chống nôn thích hợp, an toàn cho thai kỳ.

Trường hợp mẹ bầu bị nghén quá nặng, vượt tầm kiểm soát thì cần nhập viện điều trị cho đến khi các triệu chứng ổn định lại. Thai phụ sẽ được thực hiện một số xét nghiệm nhằm kiểm tra hoạt động của gan. 

Một số câu hỏi liên quan

Dưới đây là một số câu hỏi liên quan đến việc ốm nghén của mẹ bầu:

Ốm nghén có nên truyền nước không? 

Trong việc chữa trị phụ nữ mang thai bị nghén nặng và nôn ói nhiều thì điều quan trọng là cần đảm bảo cả hai mẹ con nhận được đủ dưỡng chất cần thiết.

Nếu mẹ bị mất nước nghiêm trọng thì cần được truyền dịch qua đường tĩnh mạch. Trường hợp mẹ tiếp tục nôn ói thì bác sĩ sẽ dùng ống để truyền thức ăn cho bạn. 

Nghén hay không nghén là tốt

Sự nghén hoặc không nghén là một phần tự nhiên của quá trình mang thai và không có nghĩa là tốt hoặc xấu. Mỗi người phụ nữ và mỗi thai kỳ đều là duy nhất, riêng biệt và trạng thái này có thể thay đổi từ người này sang người khác và thậm chí từ lần mang thai này sang lần mang thai khác.

Theo thống kê, có đến 90% phụ nữ mang thai trải qua cảm giác buồn nôn và nôn với nhiều mức độ khác nhau. Mong rằng những chia sẻ trên đã giúp mẹ có thêm nhiều kiến thức hữu ích về tình trạng ốm nghén thai kỳ.