Những cột mốc quan trọng đối với sự phát triển của trẻ từ 1 đến 3 tuổi

Phát triển về thể chất

Phát triển về thể chất ở trẻ từ 1-3 tuổi là giai đoạn mà trẻ có sự tiến bộ đáng kể trong tăng trưởng và phát triển cơ thể về chiều cao, cân nặng và phát triển về cảm giác cũng như kỹ năng vận động.

Dưới đây là bảng chiều cao và cân nặng trung bình của trẻ từ 1 đến 3 tuổi mà bạn có thể tham khảo:

Tuy nhiên, các con số này có thể thay đổi tùy theo yếu tố cá nhân và di truyền của mỗi trẻ. Bên cạnh đó, sự phát triển của trẻ từ 1-3 tuổi còn đồng điệu với sự thay đổi rõ rệt về cảm giác và kỹ năng vận động thô và vận động tinh.

Kỹ năng vận động thô

Khoảng 15 tháng tuổi, trẻ có thể chạy, nhảy bằng cả hai chân và có khả năng vận động cơ bản như:

• Leo lên, xuống cầu thang bằng cách vịn tay vào thành cầu thang.

• Leo lên ghế sofa hoặc bàn.

• Tham gia vào trò chơi nhảy dây với sự hỗ trợ từ người lớn.

• Đi tìm bố mẹ xung quanh nhà.

• Đẩy và kéo các đồ chơi có bánh xe.

Khi 2 tuổi, trẻ có khả năng giữ thăng bằng tốt hơn trong việc chạy nhanh, leo trèo và nhảy nhót.

• Trẻ biết lên, xuống cầu thang một mình bằng cách đặt cả hai chân lên cùng một bậc thang.

• Leo trèo lên các cấu trúc cao hơn như cầu trượt hoặc giường.

• Chạy nhanh và tham gia vào trò chơi đuổi bắt với bạn bè.

Khi đến 3 tuổi, trẻ tiếp tục tiến bộ và phát triển kỹ năng vận động linh hoạt hơn. Một số hoạt động mà trẻ có thể thực hiện được bao gồm:

• Lên, xuống cầu thang bằng các bước chân xen kẽ và thích thú nhảy khỏi bậc cầu thang cuối cùng.

• Nhảy lò cò.

• Leo trèo và nhảy qua các chướng ngại vật như ghế hoặc bức tường thấp.

• Chạy nhanh và tham gia vào các trò chơi thể thao như bóng đá hoặc bóng rổ cơ bản.

• Nhảy xa và đu dây.

Kỹ năng vận động tinh

Ngoài các kỹ năng vận động thô, trẻ từ 1-3 tuổi cũng bắt đầu phát triển các kỹ năng vận động tinh xảo hơn chẳng hạn như việc sử dụng bút và giấy để vẽ, xếp các khối xây dựng hoặc chơi các trò chơi xây dựng các mô hình đơn giản.

Khoảng 1 tuổi, trẻ bắt đầu phát triển các kỹ năng vận động và tự chăm sóc bản thân như:

• Bé có thể đặt các vật nhỏ vào cốc hoặc hộp đựng.

• Bé có thể lắp ghép cơ bản bằng lego.

• Dùng thìa để đưa vào miệng.

• Tự rửa tay, rửa mặt hoặc xếp quần áo.

• Vẽ trên giấy với những nét nguệch ngoạc.

Khi được 2 tuổi, trẻ có thể bắt đầu thực hiện các hoạt động nghệ thuật như vẽ, tô màu hoặc nặn đất sét. Ngoài ra, bé cũng có thể thực hiện các vận động khác bao gồm:

• Chơi trò chơi lắp ghép đồ chơi lego hình tháp cao.

• Xoay tay nắm cửa.

• Kéo các loại khoá kéo trên quần áo.

• Nặn bột hoặc ghép hình logic.

Khi đến 3 tuổi, trẻ đã phát triển các kỹ năng vận động và tự chăm sóc bản thân một cách đáng kể. 

• Tự cài cúc áo hoặc kéo khóa quần.

• Tự đi giày.

• Xây tháp với nhiều hơn 10 khối hình.

• Thực hiện các hoạt động thủ công như cắt và gấp đôi tờ giấy.

• Vẽ một vòng tròn hoàn chỉnh sau khi được hướng dẫn.

• Tự buộc và mở các nút thắt lớn.

• Có thể sử dụng các đồ chơi điều khiển từ xa.

Phát triển ngôn ngữ

Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ từ 1 đến 3 tuổi về mặt ngôn ngữ là một giai đoạn hình thành khả năng giao tiếp và truyền đạt ý kiến của trẻ nhỏ. Trong thời kỳ này, trẻ phát triển từ việc biết các âm thanh cơ bản đến việc sử dụng từ ngữ để diễn đạt ý kiến của mình.

Rèn luyện kỹ năng ngôn ngữ cơ bản

• Trẻ từ 1-3 tuổi bắt đầu học các từ ngữ cơ bản và cách sử dụng chúng trong các ngữ cảnh khác nhau.

• Ở tuổi 1, trẻ có thể sử dụng một số từ đơn giản hoặc âm thanh để diễn đạt nhu cầu cơ bản như "mẹ", "bố", "ăn", "nước", và dần dần mở rộng từ vựng của mình.

• Khi được 18 tháng, các bé sẽ thể hiện sự phát triển ngôn ngữ bằng cách sử dụng các câu đơn giản như "không muốn ăn", "con muốn đi chơi"...

• Khi đạt 3 tuổi, trẻ sẽ sử dụng các câu dài hơn như “tại sao lại như vậy" và bắt đầu sử dụng các từ ngữ mới hàng ngày, mở rộng từ vựng từ khoảng 50 từ đến khoảng vài trăm từ.

Phát triển kỹ năng phản xạ

Trẻ 1 tuổi sẽ bắt đầu phát triển khả năng lắng nghe và tái hiện lại những từ ngữ và câu chuyện từ người lớn xung quanh mặc dù trẻ chưa thật sự hiểu được ý nghĩa của chúng.

Khi trẻ đạt 2 tuổi, khả năng lặp lại những từ và câu mà họ nghe được một cách chính xác hơn, đặc biệt là những từ và câu mà trẻ thích ví dụ như khi bạn đang kể về con mèo kêu “meow' thì bé có thể nhắc lại “meow" một cách chính xác.

Đối với trẻ 3 tuổi, bé có thể hứng thú và lặp lại những câu chuyện nghe được không chỉ trong ngữ cảnh hàng ngày mà còn trong các tình huống khác nhau. Chẳng hạn như khi mẹ kể cho nghe một câu chuyện cổ tích, bé đã có thể kể lại với giọng điệu và cách diễn đạt như mẹ.

Phát triển về trí tuệ

Phát triển trí tuệ và tư duy logic ở trẻ từ 1-3 tuổi là một quá trình quan trọng, đánh dấu sự khám phá, tò mò và học hỏi không ngừng của trẻ nhỏ.

• Trẻ từ 1 tuổi bắt đầu khám phá và hiểu biết về thế giới xung quanh thông qua các trải nghiệm trực tiếp. Trẻ sẽ tò mò về mọi thứ và khám phá bằng cách chạm, nhìn, nghe và vận động. Trẻ có thể sử dụng công cụ đơn giản như dùng thìa để mút, kéo một vật nhỏ đến gần mình bằng sợi dây.

• Khi được 2 tuổi, trẻ có thể bắt đầu sử dụng các kỹ năng phát triển để giải quyết các vấn đề đơn giản, chẳng hạn như làm thế nào để đưa một khối xây dựng lên cao hơn hoặc làm thế nào để sử dụng cây gậy để đẩy quả bóng đi xa hơn hoặc sử dụng thìa để mút thức ăn từ một chén ra.

• Và khi trẻ đạt mốc 3 tuổi,  trẻ có khả năng tham gia vào các trò chơi xây dựng phức tạp hơn, như xây dựng các công trình từ các khối xếp hình thay vì chỉ xếp ngẫu nhiên như khi 1 tuổi hoặc sử dụng các công cụ toán học để thực hiện các nhiệm vụ đòi hỏi sự tư duy logic.

Phát triển các kỹ năng xã hội

Phát triển kỹ năng xã hội và tương tác ở trẻ từ 1 đến 3 tuổi là một quá trình quan trọng trong việc hình thành khả năng giao tiếp và tương tác với thế giới xung quanh. Dưới đây là phân tích cụ thể về sự thay đổi của trẻ từng độ tuổi:

Từ 1 đến 2 tuổi:

• Trẻ bắt đầu xây dựng các mối quan hệ xã hội đầu tiên thông qua tương tác với gia đình, bạn bè chẳng hạn như việc chia sẻ đồ chơi với người mà bé thích.

• Độ tuổi này trẻ đã có thể tham gia vào các hoạt động nhóm như xây dựng từ, chơi trò chơi với bạn bè.

• Trẻ đã biết thể hiện sự quan tâm đến cảm xúc của người khác, nhưng thường còn ích kỷ và chưa hiểu rõ về quy tắc xã hội.

Từ 2 đến 3 tuổi:

• Trẻ tiếp tục phát triển khả năng xã hội và thể hiện sự quan tâm đối với người khác một cách rõ ràng hơn. Bé có thể thể hiện sự quan tâm bằng cách an ủi bạn bè khi họ buồn và chia sẻ niềm vui khi họ hạnh phúc.

• Trẻ bắt đầu hiểu và áp dụng các quy tắc xã hội cơ bản như xếp hàng, biết phát biểu và tôn trọng ý kiến của người khác trong các tình huống xã hội.

• Trẻ bắt đầu học cách giải quyết xung đột và tương tác tích cực, có thể tham gia vào các hoạt động nhóm và thể hiện khả năng hợp tác và chia sẻ đồ chơi.

Phát triển cảm xúc và nhận thức

Sự phát triển của trẻ từ 1 đến 3 tuổi về cảm xúc là khi trẻ đã bắt đầu có sự thay đổi đáng kể trong việc khả năng quản lý cảm xúc, nhận thức về bản thân và về thế giới xung quanh.

• Vào 15 tháng tuổi trẻ bắt đầu biết thể hiện các loại cảm xúc từ hạnh phúc, buồn bã, sợ hãi, tức giận đến sự ngạc nhiên và tò mò. Ví dụ, trẻ có thể thể hiện sự hạnh phúc khi thấy mẹ quay về nhà hoặc tỏ ra buồn bã khi bị tách ra khỏi người thân. 

• Khi được 18 tháng tuổi, trẻ có thể quản lý các cảm xúc của mình tốt hơn, chẳng hạn như khi tức giận trẻ biết học cách sử dụng các kỹ thuật như hít thở sâu, đếm từ một đến mười để bình tĩnh.

• Khi lên 3 tuổi, trẻ phát triển một loạt các cảm xúc phong phú và biểu hiện chúng một cách rõ ràng hơn. Dưới đây là một số cảm xúc phổ biến mà trẻ có thể trải qua ở tuổi này:

• Bày tỏ niềm vui: Trẻ 3 tuổi thường biểu hiện sự hạnh phúc và niềm vui thông qua cười, nhảy múa và kể chuyện với người thân hoặc bạn bè. Khi trẻ nhận được một món quà yêu thích, họ có thể bày tỏ niềm vui bằng cách cười vang và ôm chặt món quà đó.

• Buồn bã và khóc: Khi gặp khó khăn hoặc cảm thấy bất an, trẻ có thể khóc để thể hiện sự buồn bã. Chẳng hạn như khi bị la mắng hoặc cảm thấy bị bỏ rơi, trẻ có thể khóc và tâm sự với người thân.

• Tức giận và phản kháng: Trẻ 3 tuổi có thể trải qua các cảm xúc tức giận và phản kháng khi gặp phải những hạn chế hoặc không thích một tình huống nào đó. Ví dụ, khi bị cấm làm điều gì đó mà họ muốn, trẻ có thể tỏ ra tức giận và từ chối tuân theo.

Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ 1-3 tuổi

Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ từ 1-3 tuổi rất đa dạng và phức tạp, bao gồm cả yếu tố bên trong và bên ngoài. Dưới đây là một số yếu tố quan trọng:

• Gia đình và môi trường sống: Gia đình và môi trường sống đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành môi trường phát triển cho trẻ. Một môi trường an toàn, được yêu thương và chăm sóc từ gia đình là cơ sở quan trọng giúp trẻ phát triển toàn diện.

• Trải nghiệm và tương tác xã hội: Trải nghiệm và tương tác xã hội giúp trẻ học hỏi và phát triển kỹ năng xã hội, ngôn ngữ và tư duy. Việc tham gia vào các hoạt động nhóm như chơi cùng bạn bè, tham gia lớp học hoặc tham gia các hoạt động cộng đồng giúp trẻ học cách giao tiếp và hòa nhập với xã hội.

• Các yếu tố gen di truyền: Gen di truyền từ bố hoặc mẹ có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ, bao gồm cả khả năng về trí tuệ, sức khỏe và cảm xúc.

Tầm quan trọng của cha mẹ và người chăm sóc trong việc giúp trẻ phát triển vượt trội

Vai trò của ba mẹ và người chăm sóc góp phần quan trọng trong sự phát triển của trẻ từ 1 đến 3 tuổi.  Họ là người quyết định trong việc cung cấp một môi trường ổn định, yêu thương và hỗ trợ cho sự phát triển toàn diện của trẻ.

Bằng cách tạo điều kiện cho trẻ khám phá, học hỏi và phát triển kỹ năng, phụ huynh có thể giúp trẻ xây dựng nền tảng cho sự thành công trong tương lai. Dưới đây là một số phương pháp có thể hỗ trợ sự phát triển của trẻ từ 1 đến 3 tuổi:

• Đọc sách và kể chuyện: Bạn nên chọn các cuốn sách đơn giản, có màu sắc rực rỡ và đóng bìa cứng giúp trẻ khám phá thế giới xung quanh và phát triển ngôn ngữ.

• Khuyến khích sự thử nghiệm và sáng tạo: Khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động sáng tạo như vẽ, xây dựng và lắp ghép giúp các bé phát triển tư duy logic và học được cách giải quyết vấn đề.

• Chơi trò chơi tương tác: Chơi trò chơi tương tác với trẻ giúp họ phát triển kỹ năng xã hội, quản lý cảm xúc và học hỏi cách làm việc nhóm. Một số trò chơi giúp phát triển tư duy hiệu quả cho trẻ bao gồm:

• Đồ chơi đẩy và kéo: như tàu hoả và tàu thuỷ, bé rất thích các đồ chơi có thể đẩy kéo và phát ra tiếng nhạc khi di chuyển.

• Trò chơi với nước: Rót nước từ cốc này sang cốc khác, trút nước ra từ các đồ vật khác nhau, giúp trẻ khám phá và thực hành khả năng điều chỉnh nước.

• Công việc nhà: Trẻ thích bắt chước người lớn trong các công việc nhà như gọi điện thoại, chơi nấu ăn và soi gương, giúp trẻ phát triển kỹ năng xã hội và tự chăm sóc bản thân.

Thông qua các thông tin hữu ích về các cột mốc quan trọng trong sự phát triển của trẻ từ 1 đến 3 tuổi, hy vọng có thể giúp các bậc phụ huynh chăm sóc con một cách tốt nhất để giúp trẻ phát triển vượt trội trong giai đoạn quan trọng này.