Trẻ 10 tuổi bị suy dinh dưỡng: Tìm hiểu nguyên nhân và cách điều trị

Suy dinh dưỡng ở trẻ em là gì?

Suy dinh dưỡng trẻ em là tình trạng cơ thể thiếu hụt dinh dưỡng bao gồm thiếu năng lượng, protein, lipid và các vi chất dinh dưỡng cần thiết. Theo báo cáo Tình hình Trẻ em Thế giới năm 2019 của Tổ chức bảo vệ trẻ em Unicef, trên thế giới hiện nay cứ 3 trẻ dưới 5 tuổi thì có một trẻ bị suy dinh dưỡng. 

Trẻ 10 tuổi bị suy dinh dưỡng thường gây chậm tăng trưởng và hạn chế khả năng hoạt động thể lực. Suy dinh dưỡng ở mức độ nặng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ và trí thông minh của trẻ, giảm khả năng giao tiếp và khiến trẻ dễ mắc các bệnh tật hơn. Việc đánh giá một trẻ có suy dinh dưỡng hay không sẽ dựa theo các chỉ số sau:

• Chỉ số cân nặng theo tuổi

• Chỉ số chiều cao theo tuổi

• Chỉ số cân nặng theo chiều cao

Nguyên nhân trẻ 10 tuổi bị suy dinh dưỡng

Chế độ dinh dưỡng không đầy đủ khi mang thai của mẹ

Nguyên nhân dẫn tới tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ sơ sinh chính là trong quá thai kỳ mẹ không đảm bảo bổ sung đầy đủ và cân đối các nhóm chất như bột đường, đạm, vitamin, chất béo, và các khoáng chất cần thiết.

Thói quen ăn uống của con không lành mạnh

Nguyên nhân khiến trẻ 10 tuổi bị suy dinh dưỡng là do thói quen ăn uống không lành mạnh của trẻ. Trong bữa ăn của trẻ không được đảm bảo cân đối 4 nhóm chất cơ bản bao gồm: Bột đường, đạm, chất béo, vitamin và các khoáng chất cần thiết cho sự phát triển của cơ thể.  

Tình trạng này diễn ra lâu dài sẽ khiến cho trẻ mất đi sự cân bằng dinh dưỡng. Việc trẻ ăn quá nhiều hay quá ít một loại thực phẩm đều ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của trẻ. 

Yếu tố tâm lý

Yếu tố tâm lý sẽ ảnh hưởng đến thói quen ăn uống của trẻ. Việc cha mẹ ép con ăn quá mức sẽ khiến cho trẻ có tâm lý sợ hãi tạo ra những nỗi ám ảnh về thức ăn. Lâu dần sẽ dẫn tới tình trạng chán ăn và gây nên hiện tượng suy dinh  dưỡng ở trẻ.

Các bệnh về đường ruột

Khi mắc các bệnh đường ruột người bệnh sẽ cảm thấy ăn không ngon hoặc không muốn ăn mặc, lâu dần sẽ làm trẻ chán ăn gây nên bệnh suy dinh dưỡng. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn tới tình trạng trẻ 10 tuổi bị suy dinh dưỡng.

Cách tính chỉ số suy dinh dưỡng dựa trên chỉ số nhân trắc

Ngoài những dấu hiệu thường dễ nhận thấy, có một cách tính chính xác hơn để dễ dàng nhận biết tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ mà bố mẹ có thể thực hiện ngay tại nhà. 

Tuy nhiên, cách thức này chỉ mang tính chất nhận biết và cảnh báo. Đê có thông tin chính xác nhất ba mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện thăm khám tại các cơ sở y tế có uy tín cùng với sự tư vấn chi tiết của các chuyên gia dinh dưỡng.

Hiện nay ở Việt Nam, Bộ Y tế và Viện Dinh Dưỡng Quốc gia áp dụng cách tính suy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ dựa vào Z-Score của 4 chỉ số về cân nặng theo tuổi, chiều cao theo tuổi, cân nặng theo chiều cao và BMI theo tuổi. Trong đó chỉ số BMI theo tuổi sẽ được tính bằng công thức:

Chỉ số BMI sẽ bằng Cân nặng (kg) / ( Chiều cao (m)* Chiều cao(m))

Các loại suy dinh dưỡng thường gặp ở trẻ 10 tuổi

Suy dinh dưỡng thấp còi

Theo tiêu chuẩn của WHO Tổ Chức Y Tế Thế giới chiều cao trung bình của trẻ sơ sinh khoẻ mạnh là khoảng 50 cm. Trong 3 tháng đầu đời tăng 3cm và những tháng tiếp theo sẽ tăng 2cm. Dấu hiệu để nhận biết trẻ em bị suy dinh dưỡng thấp còi chính là tình trạng chậm tăng trưởng về chiều cao, trẻ chỉ đạt mức 90% theo mức tiêu chuẩn. 

Suy dinh dưỡng thể nhẹ cân 

Có thể hiểu suy dinh dưỡng thể nhẹ cân là khi cân nặng của trẻ thấp hơn so với cân nặng tiêu chuẩn của WHO theo độ tuổi từ 90% trở xuống.  Dấu hiệu thường thấy khi trẻ bị suy dinh dưỡng thể nhẹ cân là trẻ biếng ăn hay ăn rất ít, rất khó tăng cân.Suy dinh dưỡng thể nhẹ cân ở trẻ được phân chia thành 3 cấp độ như sau:

• Cấp độ 1: Trẻ có trọng lượng chỉ đạt 90% so với cân nặng tiêu chuẩn ở độ tuổi của mình.

• Cấp độ 2: Trẻ có trọng lượng chỉ đạt 75% so với cân nặng tiêu chuẩn ở độ tuổi của mình.

• Cấp độ 3: Trẻ có trọng lượng chỉ đạt 60% so với cân nặng tiêu chuẩn ở độ tuổi của mình.

Suy dinh dưỡng gầy còm

Trẻ 10 tuổi bị suy dinh dưỡng gầy còm là khi cân nặng của trẻ chỉ đạt 60% so với cân nặng tiêu chuẩn của WHO và đi kèm với các triệu chứng như biếng ăn, khuôn mặt rất xanh xao, rối loạn tiêu hóa thường xuyên. Ngoài ra trẻ còn có làn da nhăn nheo và vẻ ngoài trông “già nua” hơn so với bạn cùng trang lứa.

Suy dinh dưỡng thể teo đét

Đây là mức độ suy dinh dưỡng nặng, do trẻ không được cung cấp đầy đủ năng lượng. Trẻ rất gầy, vẻ mặt già cỗi, trông chỉ như da bọc xương, mất hết toàn bộ lớp mỡ dưới da và rất hay gặp phải những vấn đề về tiêu hoá. Trẻ sẽ chán ăn, lúc nào cũng ủ rũ. Trẻ mắc suy dinh dưỡng ở thể teo đét tiên lượng tốt hơn thể phù vì các cơ quan ít bị tổn thương hơn.

Suy dinh dưỡng thể phù

Đây được xem là thể suy dinh dưỡng nặng. Nhìn bên ngoài, trẻ có vẻ mặt tròn trịa đầy đặn nhưng tay chân lại khẳng khiu, teo nhỏ, trương lực cơ giảm. Trẻ có các biểu hiện  như phù, rối loạn sắc tố da với những đốm màu đỏ sẫm hoặc đen và các biến chứng như tình trạng thiếu máu kéo dài, còi xương, thiếu vitamin A gây khô giác mạc, quáng gà.

Trẻ sẽ quấy khóc, tóc mọc thưa dễ rụng, móng tay rất dễ gãy, nôn trớ, ỉa chảy cũng có thể là những biểu hiện của bệnh. Trẻ bị suy dinh dưỡng thể phù điều trị khó và tỷ lệ tỷ vong khá cao. 

Suy dinh dưỡng thể hỗn hợp

Suy dinh dưỡng thể hỗn hợp là khi trẻ mắc suy dinh dưỡng thể phù nhưng đã được điều trị, khi trẻ hết phù sẽ trở nên teo đét nhưng gan vẫn to do thoái hoá mỡ và chưa được hồi phục hoàn toàn. Ở giai đoạn này trẻ chỉ đạt 60% so với mức cân nặng tiêu chuẩn.

Cần làm gì khi trẻ bị suy dinh dưỡng?

Thăm khám và làm theo chỉ dẫn của bác sĩ

Khi nghi ngờ trẻ bị suy dinh dưỡng, việc đầu tiên là ba mẹ nên đưa trẻ đến các trung tâm y tế để thăm khám. Tại bệnh viện bác sĩ sẽ tiến hành thực hiện một số các xét nghiệm và kiểm tra để đánh giá được bé đang thiếu những loại dinh dưỡng nào. Sau đó sẽ tìm ra nguyên nhân và tư vấn cách điều trị hợp lý nhất.

Điều chỉnh chế độ ăn uống đầy đủ chất

Sau khi bác sĩ đưa ra những tư vấn về dinh dưỡng cho trẻ, cha mẹ cần điều chỉnh chế độ ăn và cân đối thực đơn cho bé hàng ngày để có thể bổ sung những chất dinh dưỡng bé đang thiếu. Ngoài ra ba mẹ còn cần xây dựng cho bé những thói quen ăn uống lành mạnh và khoa học. Sau một thời gian cần đưa trẻ đi tái khám để theo dõi quá trình hồi phục của cơ thể.

Ngưng cho bé sử dụng thuốc kháng sinh

Ngoài ra, nên cho bé ngừng sử dụng thuốc kháng sinh. Việc sử dụng quá nhiều thuốc kháng sinh gây nên tình trạng chán ăn và ăn không ngon miệng ở trẻ. Vì vậy, có thể ngưng sử dụng thuốc để bổ sung chất dinh dưỡng cho trẻ 10 tuổi bị suy dinh dưỡng.

Phòng chống suy dinh dưỡng cho trẻ 10 tuổi

Để có thể phòng ngừa bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ ngay từ giai đoạn mang thai, các mẹ cần chủ động bổ sung những chất dinh dưỡng thật đầy đủ để thai nhi được khỏe mạnh. Sau khi bé đến tuổi ăn dặm và nhất là giai đoạn 10 tuổi là  giai đoạn tiền dậy thì, bé cần được bổ sung đầy đủ những chất dinh dưỡng hợp lý để trẻ có thể phát triển cả về thể chất và trí não. Dưới đây là một số cách phòng chống suy dinh dưỡng cho trẻ 10 tuổi.

Điều chỉnh chế độ ăn uống

Chế độ ăn uống quyết định đến tình hình của bệnh vì vậy mà việc điều chỉnh chế độ ăn uống là vô cùng cần thiết. Khi đã biết trẻ đang thiếu loại dinh dưỡng gì, ba mẹ có thể dễ dàng xây dựng thực đơn bổ sung dưỡng chất đó để con được cải thiện tình trạng suy dinh dưỡng.

Điều chỉnh chế độ vận động

Chế độ vận động của trẻ cũng được bố mẹ cân nhắc điều chỉnh sao cho khoa học và hợp lý. Tập thể dục hàng ngày sẽ giúp cho quá trình trao đổi chất trong cơ thể được diễn ra bình thường rất tốt cho sức khoẻ của trẻ. Nếu trẻ không thích tập thể dục ba mẹ có thể đưa bé đi đạp xe hoặc bơi lội.

Hạn chế sử dụng thuốc kháng sinh

Thay vì sử dụng thuốc kháng sinh để điều trị bệnh thường gặp cho trẻ ba mẹ có thể dùng các loại thuốc thảo dược từ thiên nhiên. Những loại thuốc này vừa có khả năng điều trị bệnh lại không ảnh hưởng đến tình trạng biếng ăn, ăn không ngon miệng do việc sử dụng thuốc kháng sinh quá nhiều.

Trẻ suy dinh dưỡng cần bổ sung đầy đủ dưỡng chất gì?

Sắt

Sắt tham gia vào quá trình vận chuyển và lưu trữ oxy qua đó chuyển hóa các chất dinh dưỡng để tạo nên enzyme và tế bào hồng cầu. Thiếu sắt là nguyên nhân thường gặp dẫn đến thiếu máu rất thường gặp ở trẻ. 

Nếu trẻ không được cung cấp đủ chất sắt qua thực đơn hàng ngày sẽ dễ bị suy dinh dưỡng thiếu cân, giảm trí thông minh, chậm phát triển trí tuệ, dễ mắc các bệnh nhiễm trùng đường tiêu hóa, hô hấp, nhiễm trùng da. Trẻ 10 tuổi bị suy dinh dưỡng cần bổ sung thực phẩm giàu chất sắt có nguồn gốc từ động thực vật như gan, thịt bò, thịt gà, cá, trứng, mộc nhĩ, mè, rau dền, đậu xanh, rau má

Canxi

Canxi giữ vai trò cấu tạo xương, răng, tham gia vào quá trình đông máu và chuyển hóa một số chất dinh dưỡng của trẻ. Thiếu canxi sẽ dẫn tới tình trạng trẻ chậm mọc răng khiến hoạt động nhai và  nuốt không tốt dẫn đến việc hấp thụ thức ăn không được tốt. Những thực phẩm có hàm lượng canxi cao bao gồm cá, trứng, các loại rau có màu xanh đậm, sữa và các chế phẩm có nguồn gốc từ sữa.

I-ốt

I-ốt là vi chất dinh dưỡng quan trọng cần  thiết để bảo vệ và nâng cao trí não và sức khỏe của trẻ. I- ốt giúp cho quá trình tổng hợp nội tiết tố tuyến giáp, phát triển não bộ và tăng cường thể chất cho trẻ. Nếu trẻ bị thiếu i-ốt từ trong bụng mẹ, trẻ khi ra đời rất dễ bị suy giáp bẩm sinh, lớn hơn có thể bị chậm phát triển trí tuệ và có khả năng bị  bướu cổ. Thực phẩm giàu i-ốt bao gồm: các loại hải sản, rong biển, muối biển…

Kẽm

Trẻ 10 tuổi bị suy dinh dưỡng nên bổ sung kẽm trong thực đơn hàng ngày. Kẽm tham gia vào thành phần có hơn 300 enzyme giúp cho các phản ứng hóa học, quá trình chuyển hóa các chất dinh dưỡng và quá trình phân chia tế bào trong cơ thể. 

Thiếu kẽm khiến trẻ chậm phát triển về thể lực, suy dinh dưỡng, giảm sức đề kháng và dễ mắc các bệnh nhiễm trùng, rối loạn hệ tiêu hóa, rối loạn chuyển hóa, suy giảm hệ miễn dịch. Những thực phẩm giàu kẽm là tôm, cua, hàu, ngao, thịt bò, thịt gà, hạt ngũ cốc, phô mai…

Vitamin

• Thiếu vitamin A: Khiến trẻ chậm phát triển, dễ mắc các bệnh về da và suy giảm khả năng miễn dịch, ảnh hưởng tới thị giá. Vitamin A có nhiều trong các thực phẩm như cà rốt, đu đủ, bông cải xanh, cà chua, bí đỏ…

• Thiếu vitamin D: Khiến trẻ bị còi xương, suy dinh dưỡng. Vitamin D có  nhiều trong sữa và chế phẩm từ sữa và các thực phẩm như trứng, cá hồi, bơ, dầu gan cá, nhất là ở các loài cá béo.

• Thiếu vitamin nhóm B: Sẽ khiến trẻ mệt mỏi, biếng ăn, ăn rất ít. Vitamin nhóm B như axit folic có nhiều trong bơ, gan, trứng, đậu phộng và các loại rau có màu xanh đậm như bông cải xanh, cải bó xôi, măng tây.

• Thiếu vitamin C: Thiếu vitamin C khiến cơ thể kém hấp thu sắt, canxi và axit folic. Vitamin C có nhiều trong các loại trái cây như cam, ổi, dâu, nho, kiwi, ba mẹ có thể bổ sung cho con hàng  ngày.

Xem thêm: Chế độ ăn cho trẻ 10 tuổi béo phì: ba mẹ tham khảo

Bài viết trên đây có những thông tin chi tiết nhất về nguyên nhân và cách điều trị khi trẻ 10 tuổi bị suy dinh dưỡng. Ba mẹ cần chú trọng đến chế độ ăn uống cho trẻ suy dinh dưỡng và nên biết cách chăm sóc con khoa học và hợp lý nhất.