Cách dạy trẻ chậm giao tiếp tại nhà giúp trẻ phát huy khả năng ngôn ngữ

Dấu hiệu trẻ bị chậm giao tiếp

Thông thường, khi được khoảng 3 - 6 tháng bé đã bắt đầu hình thành khả năng giao tiếp, bé đã biết hóng chuyện, lắng nghe và quan sát mọi người xung quanh. Khoảng 5 - 6 tháng là bé bắt đầu ê a học theo âm thanh bé nghe được và bắt đầu thể hiện cảm xúc của mình. 

Qua các giai đoạn 6 - 9 tháng rồi 9 - 12 tháng, bé sẽ bắt đầu học phát âm, ban đầu chỉ là một vài từ ngắn sau đó sẽ phát âm khoảng 3 từ và học theo người lớn để nói chuyện.

Giai đoạn 12 tháng trở đi bé sẽ học cách nói dài hơn, số từ bé có thể nói được liên tục là 6 từ và dần dần tăng lên qua thời gian. Khoảng thời gian 2 tuổi bé có thể nói được câu hoàn chỉnh và nói được những câu dài. Đây là thời điểm vàng để bé có thể học nói, vì thế cha mẹ hãy đồng hành cùng con và dạy cho bé cách nói chính xác và học ý nghĩa của các từ.

Đến độ tuổi 3 - 4 tuổi khả năng nói của bé được phát triển lên rất nhiều bởi bé có nhiều vốn từ hơn. Bé có thể thường xuyên ca hát và luôn đặt câu hỏi cho những thắc mắc của mình. Cha mẹ hãy giúp con giải đáp những điều con chưa biết.

Tuy nhiên có những trẻ lại bị chậm nói hơn so với các bạn cùng trang lứa, cha mẹ hãy theo dõi những biểu hiện sau đây để có phương án khắc phục, giúp bé nhanh chóng hòa nhập với bạn bè:

• Với bé sau sinh: Bé thường ít phản ứng khi có âm thanh và cũng không phát ra âm thanh gây chú ý

• Với bé khoảng 3 - 4 tháng: bé ít cười và cũng không giao tiếp bằng mắt. Bé không phát ra âm thanh hoặc gây ồn ào một cách quá mức

• Bé khoảng 4 - 7: Bé ngồi bị khó ăn, không nhạy với âm thanh và không tương tác với mọi người

• Bé khoảng 7 - 12 tháng: Thường các bé sẽ bị khó khăn khi bò và đứng, không tò mò khám phá và không sử dụng ngôn ngữ cơ thể

• Bé từ 12 - 24 tháng: Các bé chậm nói, không chịu nói theo người lớn và không đáp lại được những yêu cầu cơ bản khi nghe. Bé cũng không thể nói liền mạch một lúc được trên 6 từ

• Những bé trên 2 tuổi: Bé chỉ bắt chước lại âm thanh hoặc hành động mà không nói ra thành từ. Ngoài ra bé cũng không làm theo những gì người lớn yêu cầu và chỉ nói đi nói lại vài từ, khả năng diễn đạt cơ bản không có Khi này cha mẹ cần mang con đi khám để con có thể được tác động giúp phục hồi khả năng ngôn ngữ.

Nguyên nhân khiến trẻ bị chậm giao tiếp

Có 3 nguyên nhân chính dẫn tới hiện tượng trẻ chậm giao tiếp. Khi này cha mẹ cần hiểu rõ và giải quyết chúng giúp bé phát triển tốt hơn:

• Nguyên nhân đầu tiên đến từ chính bé: Bé có thể bị tật hoặc có dấu hiệu bất thường ở các cơ quan phát âm như tai, mũi, họng và lưỡi. Hoặc bó bị khiếm khuyết tại cơ quan chỉ huy ngôn ngữ như dị tật não bộ dị tật bẩm sinh hay viêm màng não,...

• Nguyên nhân thứ hai là do tâm lý: Có thể con bạn đã chịu cú sốc tâm lý nào đó hoặc cha mẹ không gần gũi con, không trò chuyện và dạy con cách nói. Ngược lại cũng có một số phụ huynh chiều con quá đà, không bắt bé luyện nói khiến bé bị chậm nói, lười nói.

• Trẻ bị mắc chứng tự kỷ: Những trẻ mắc chứng tự kỷ sẽ không giao tiếp như trẻ bình thường, chúng thường không có phản ứng khi nghe âm thanh, không giao tiếp bằng ánh mắt và gần như không nói chuyện. Cha mẹ khi này cần có phương pháp dạy phù hợp bởi việc dạy trẻ tự kỷ sẽ khó khăn rất nhiều so với trẻ thông thường.

Khi đã nắm được nguyên nhân gây chậm nói ở con, các bậc phụ huynh cần cố gắng khắc phục, quan tâm và tập luyện cùng con nhiều nhất có thể. Tùy thuộc vào độ tuổi của con mà có thể đưa ra phương pháp phù hợp giúp bé có thể phát triển theo từng giai đoạn.

Trẻ càng biết nói càng sớm càng tốt, đặc biệt trước khi được 3 tuổi, bởi đây chính là thời điểm vàng giúp các bé phát triển, não bộ bé lúc này đang phát triển một cách tốt nhất. Giai đoạn 3 - 6 tuổi não rã phát triển chậm hơn, việc tiếp thu kiến thức của bé dần chậm lại. Và nếu để qua 6 tuổi thì khả năng khắc phục tình trạng bé chậm giao tiếp càng khó khăn.

Cách dạy trẻ chậm giao tiếp tại nhà

Khi đã nhận biết được các dấu hiệu và tìm hiểu được nguyên nhân chính gây ra việc trẻ chậm nói và bị hạn chế khả năng ngôn ngữ. Cha mẹ có thể tham khảo một số cách làm sau đây để có thể dạy con một cách tốt nhất, giúp bé tăng cường khả năng giao tiếp của mình.

Giao tiếp với trẻ nhiều hơn

Dạy trẻ chậm giao tiếp thế nào để bé có thể cải thiện tình trạng ngôn ngữ của mình? Cha mẹ hãy dành thời gian trò chuyện cùng với con nhiều hơn dù bé có phản ứng lại hay không. Dù bận đến đâu thì cũng nên dành thời gian ít nhất 1 tiếng mỗi ngày để trò chuyện cùng bé, đặc biệt là với những bé bị chậm nói.

Ngay từ khi còn sơ sinh, cha mẹ nên tập cho trẻ nói sớm bằng cách dạy bé phát âm những từ đơn giản như ba, mẹ, bà,...bằng cách lặp đi lặp lại nhiều lần để bé bắt chước. Hãy thật kiên nhẫn dạy bé và khuyến khích, cỗ vũ bé khi bé làm theo.

Khi trẻ đã biết nói, cha mẹ hãy nói thật chậm rãi, phát âm rõ từng từ một để bé có thể học nói chính xác các từ. Tuyệt đối không được nói ngọng vì trẻ khó bắt chước hoặc tạo thành thói quen nói sai. Hơn nữa khi nói chuyện cũng nên biểu đạt cảm xúc qua ánh mắt, cử chỉ và nói chuyện với con mọi lúc, mọi nơi khi có thể.

Nói cho bé hiểu những gì bạn đang làm

Một cách khác để dạy trẻ chậm nói đó chính là cho trẻ vừa nghe vừa nhìn nhận trực quan. Khi nói chuyện cha mẹ nên vừa nói vừa chỉ rõ và giải thích cho bé hiểu bằng cách chỉ vào sự vật mà cha mẹ đang nhắc tới và nói lặp đi lặp lại.

Ví dụ bạn nói bé “nhặt bóng” thì hãy lặp đi lặp lại hành động nhặt bóng và phát âm rõ 2 từ “nhặt bóng” để bé có thể hiểu. Dần dần bé có thể nhận thức được những gì bạn đang nói và ghi nhớ lại sau đó học nói theo.

Trả lời trẻ

Cha mẹ nên thường xuyên quan sát xem con đang cần gì, muốn gì để trả lời cho con. Khi được cha mẹ đáp lại trẻ sẽ cảm thấy hào hứng hơn và bắt đầu nói nhiều hơn. Hãy đáp lại con để con có được sự tương tác qua lại và cảm thấy có động lực hơn khi giao tiếp.

Không bắt chước ngôn ngữ của trẻ

Ở thời điểm tập nói, đa phần cá bé sẽ phát âm sai, không chuẩn hay thậm chí là nói ngọng, bị líu lưỡi. Cha mẹ tuyệt đối không bắt chước cách nói chuyện của con để tránh việc con hiểu sai, hình thành các thói quen nói sai, khiến việc chỉnh phát âm về sau sẽ rất khó khăn. Hãy nói một cách rõ ràng và lặp đi lặp lại để bé có thể học theo.

Để trẻ chủ động giải quyết các vấn đề

Khi gặp vấn đề gì đó và muốn giải thích với cha mẹ bé sẽ cố diễn đạt bằng ngôn từ hoặc sử dụng ngôn ngữ hình thể và thái độ, cử chỉ. Cha mẹ hãy để con chủ động để con có thể học được cách nói. Đồng thời hãy khuyến khích và hỗ trợ con khi con cần, quan sát xem con đang muốn nói điều gì để có thể dạy con biểu đạt.

Đọc sách, kể chuyện, hát cho bé nghe

Cha mẹ có thể đọc sách, kể chuyện hay hát cho bé nghe để bé có thể phát huy khả năng ngôn ngữ của mình. Bé sẽ hứng thú hơn khi được nghe vần điệu từ bài thơ, cách nhấn nhá khi đọc truyện và nghe các giai điệu từ bài hát.

Bé sẽ cảm thấy hào hứng, vui vẻ và cảm thấy thoải mái hơn khi học từ mới bằng những cách này. Các chuyên gia cũng khuyên cha mẹ nên sử dụng các phương pháp này để dạy con, vừa giúp con học được nhiều từ mới, vừa tăng sự gắn kết giữa cha mẹ và con cái.

Tạo môi trường cho bé tiếp xúc

Để có thể dạy bé nói một cách tự nhiên, cha mẹ hãy tạo ra các môi trường giao tiếp để bé có thể tiếp xúc. Ngoài việc ở với cha mẹ thì bé cũng cần được gặp gỡ với các bạn cùng trang lứa của mình hoặc gặp người lạ để bé có nhiều môi trường giao tiếp hơn.

Cha mẹ có thể cho bé chơi cùng với các bạn bằng tuổi để bé có thể giao tiếp dễ dàng, phù hợp và dần tự tin hơn khi trao đổi. Có thể cho bé chơi với các bạn cùng xóm hay cho bé đi học, đi picnic, dã ngoại để bé gặp được nhiều bạn hơn.

Xem thêm: 13+ cách dạy trẻ mạnh dạn tự tin trong giao tiếp hay nhất

Lưu ý cho cha mẹ khi dạy trẻ chậm nói

Dạy trẻ chậm nói cần sự kiên nhẫn và một số kỹ năng cơ bản. Cha mẹ cũng nên lưu tâm những điều sau để có thể dạy bé một cách tốt nhất.

Nói các từ ngắn, chậm rãi

Cha mẹ sử dụng các từ ngắn khi dạy trẻ chậm giao tiếp và hãy nói thật chậm các từ mà đang muốn dạy con. Sử dụng các từ ngắn, từ đơn như bà, mẹ, đi,...để bé có thể dễ dàng học theo. Hãy kết hợp giữa việc luyện nói và nhìn hình ảnh trực quan để bé có thể học một cách nhanh nhất.

Cha mẹ cần theo dõi trẻ sát sao

Cha mẹ chính là người bạn đồng hành tốt nhất trong hành trình lớn lên của trẻ nhỏ. Cùng con luyện tập, theo dõi sự tiến bộ của con, đồng hành cùng con trong mọi hoạt động để con có thể học cách giao tiếp nhanh nhất. Đồng thời chính cha mẹ cũng là tấm gương sáng cho con học theo, dành nhiều thời gian cho con hơn để có thể dạy con tốt nhất.

Không nóng vội hay gượng ép trẻ

Quá trình luyện tập cùng con cần có sự kiên nhẫn và dành nhiều thời gian. Cha mẹ không nên ép buộc trẻ gây nên sự khó chịu hay tâm lý lo sợ ở con. Hãy luôn lắng nghe con và cổ vũ con khi con nói được một từ nào đó. Không được tỏ ra khó chịu hay mất bình tĩnh khi con nói chậm, cho bé thời gian và đợi bé nói được từ bé muốn nói.

Dạy trẻ chậm giao tiếp là cả một quá trình lâu dài, cần có sự kết hợp giữa gia đình, thầy cô và nhà trường. Hãy tạo môi trường để con có thể giao tiếp và luôn bên cạnh, đồng hành cùng con. Dành thời gian bên con nhiều hơn để con có sự tự tin và trở nên gắn kết với bố mẹ nhiều hơn nhé.