10+ Kỹ năng tự lập quan trọng trẻ em cần học càng sớm càng tốt

Kỹ năng tự lập là gì? Vì sao chúng quan trọng?

Kỹ năng tự lập là những hành vi và kiến ​​thức cần thiết để có thể tự mình trang trải cuộc sống. Những kỹ năng này cho phép con bạn đưa ra quyết định sáng suốt và chăm sóc bản thân đúng cách. 

Chúng bao gồm các nhóm như sau:

• Chăm sóc bản thân: Gồm tự mặc đồ, chải chuốt và vệ sinh cá nhân.

• Tổ chức cá nhân: Theo dõi công việc và quản lý thời gian

• Tự chuẩn bị thức ăn: Nấu ăn, mua thực phẩm và dự trữ đúng cách.

• Chăm sóc quần áo: Gồm giặt giũ, phân loại quần áo và mua quần áo mới.

• Quản lý tiền: Học cách tiết kiệm, lập ngân sách và đầu tư tiền đúng cách.

Trên đây là những nhóm kỹ năng tự lập mà mọi người cần phải rèn luyện. Riêng với trẻ em, các con cần nắm được những kỹ năng cơ bản nhất từ việc vệ sinh, hỗ trợ làm việc nhà cho ba mẹ, tự vệ, giao tiếp,... Toàn bộ kỹ năng này sẽ mang đến những lợi ích tuyệt vời như:

• Tự kiểm soát cuộc sống: Bằng những việc làm cơ bản như tự vệ sinh cá nhân, dọn dẹp quần áo, chuẩn bị bữa ăn, tự quyết định và quản lý được số tiền ba mẹ cung cấp, trẻ có thể dễ dàng kiểm soát được mọi khía cạnh của cuộc sống.

• Chăm sóc sức khỏe: Thông qua những kỹ năng sơ cứu, vệ sinh, quyết lựa chọn đồ ăn tốt sẽ giúp con tự mình bảo vệ sức khỏe, phòng ngừa các bệnh lý và giảm thiểu nguy cơ dậy thì sớm - tình trạng phổ biến mà nhiều phụ huynh hiện nay đang lo ngại.

• Giúp đỡ người xung quanh: Nhờ khả năng tự kiểm soát cuộc sống và chăm sóc sức khỏe bản thân, con bạn dễ dàng hỗ trợ người khác trong mọi việc, từ những việc nhỏ như gợi ý cách để họ giảm cơn ho, cơn sốt, hỗ trợ sơ cứu khi bị đau, tham gia dọn dẹp, chuẩn bị đồ trong một tập thể. 

Tham khảo thêm: [HƯỚNG DẪN] Dạy trẻ kỹ năng tự bảo vệ bản thân đối phó nguy hiểm trong mọi tình huống

10 Điều nên dạy trẻ tự lập càng sớm càng tốt

Dưới đây là 10 kỹ năng quan trọng ba mẹ cần hướng dẫn và cho con rèn luyện nhằm giúp bé trở thành người tự chủ, tự tin trong cuộc sống. 

Kỹ năng tự ra quyết định 

Đa số ba mẹ đều có thói quen bao bọc con cái, thường lên tiếng bảo vệ con trong mọi tình huống. Thực tế, bạn nên để trẻ tự suy nghĩ và tự quyết định cách làm để bảo vệ bản thân mình. 

Để làm được điều đó, con cần có cơ hội đưa ra chủ kiến từ những việc nhỏ nhất như: Mặc gì ngày hôm nay, ăn gì cho bữa phụ, v.v… Chẳng hạn, lựa chọn một chiếc quần dài mỏng vừa vào một ngày mùa đông, hoặc ăn một loại quả nếu lại cảm thấy đói vào buổi chiều, v.v…

Những đứa trẻ luôn thích cảm giác được kiểm soát và được lựa chọn mọi thứ cho riêng mình hơn là phải nghe người lớn nói những điều chúng phải làm theo.

Vệ sinh cơ bản

Đối với kỹ năng tự vệ sinh, trẻ cần được tiếp cận khi chúng bắt đầu có nhận thức. Ngay khi bé đạt mốc 18 tháng tuổi, ba mẹ đã có thể bắt đầu dạy con tự đi vệ sinh đúng chỗ. Lớn hơn nữa, bạn cần dạy con cách đánh răng, rửa mặt và tắm rửa để bảo vệ cơ thể khỏi vi khuẩn gây bệnh. 

Dọn dẹp & làm việc nhà

Không quá ngạc nhiên khi có những đứa trẻ mới chỉ 2 3 tuổi nhưng đã giúp ba mẹ dọn dẹp đồ đạc trong nhà, bao gồm cả đồ chơi của chúng. Bạn có thể rèn luyện thói quen này cho trẻ bằng những mẹo như sau:

• Trở thành hình mẫu của con, luôn luôn cất dọn đồ khi không dùng, tắt điện khi không còn ngồi ở không gian đó, thu dọn rác, giấy bẩn sau khi ăn uống,...

• Khi con biết đi thành thạo, hãy bắt đầu nhắc nhở và hướng dẫn con cất đồ chơi của chúng.

• Ở độ tuổi từ 3 trở lên, mỗi ngày dành 10 - 15 phút cho bé xem phim tài liệu về những tấm gương bé ngoan biết giúp đỡ ba mẹ làm việc nhà. Lưu ý, phụ huynh chỉ cho con xem trong khoảng thời gian nói trên và hạn chế xem khi con đang ăn hay làm việc khác vì chúng sẽ giảm hiệu quả.

Học nấu ăn & chuẩn bị bữa ăn

Học nấu ăn cho bản thân sẽ giúp trẻ thành công khi trưởng thành. Ngay cả khi đó là điều cơ bản, việc có thể tự chuẩn bị một bữa ăn là một kỹ năng sống rất lớn.

Theo đó, ở độ tuổi 6 - 7 tuổi, trẻ có thể bắt đầu giúp bạn nấu ăn và học cách trộn, khuấy và cắt với một con dao không quá sắc. Hãy cùng con nấu một bữa ăn đơn giản, chẳng hạn như một chiếc bánh sandwich, sau đó cùng nhau dọn đồ khi nấu xong. Có rất nhiều công thức nấu ăn phù hợp với trẻ em để giúp con học các kỹ năng nấu ăn cơ bản.

Khi con bạn tự tin hơn trong căn bếp nhà mình, chúng sẽ học được cách làm thế nào để thực hiện theo một công thức hay chuẩn bị một bữa tối đơn giản cho gia đình. Với các bạn từ 10 tuổi trở lên, con có thể chọn danh sách thực phẩm và nấu chúng dưới sự trợ giúp của ba mẹ.

Kỹ năng sơ cứu cơ bản 

Trong kỹ năng sơ cứu cơ bản, bao gồm biết cách gọi đến tổng đài 114, 115,... để kêu gọi trợ giúp là một kỹ năng lớn cần phải học. Dù cho con bạn có bị đau khi không có ai ở bên cạnh hoặc chúng gặp phải tình huống khẩn cấp thì việc có các kỹ năng và khả năng để xử lý tình huống cho đến khi có sự trợ giúp là điều cần thiết.

Trước khi được phép ở nhà hoặc ra ngoài một mình, cần chắc chắn con biết rõ địa chỉ và số điện thoại của bạn. Hãy nói về những gì có trong hộp sơ cứu và chúng được đặt ở đâu trong nhà. Các bài học về an toàn cháy nổ cơ bản cho đến cách làm sạch và băng bó đều là những kỹ năng sơ cứu cần thiết mà trẻ nên biết.

Ví dụ, cho con thực hành nhập vai gọi 115 và giữ bình tĩnh cho đến khi có sự trợ giúp. Bất cứ điều gì có thể làm để giúp con bạn tự tin trong những tình huống khẩn cấp sẽ giúp chúng chuẩn bị tốt cho trong tương lai. Điều này có thể giúp trẻ tự tin trong việc chăm sóc em nhỏ hoặc hàng xóm, bạn cần tin tưởng vào khả năng xử lý sơ cứu cơ bản của chúng.

Kỹ năng tự vệ cho bản thân

Ở những bài viết trước, chúng tôi đã đề cập đến kỹ năng tự vệ cho trẻ em đầy đủ. Thông qua cách dạy và hướng dẫn phương pháp thực hành, trẻ sẽ tự tin xử trí để bảo vệ mình trong mọi tình huống.

Xem ngay: [LƯU Ý] Kỹ năng tự vệ cho học sinh và những lưu ý thoát thân an toàn khỏi tình huống nguy hiểm

Kỹ năng giao tiếp trong gia đình & xã hội

Tương tự, các kỹ năng giao tiếp với người lạ và ứng xử đúng cách với người thân trong gia đình đều được hướng dẫn chi tiết ở những bài viết trước. Bạn có thể tham khảo và cho trẻ rèn luyện từ sớm. 

Xem ngay: Dạy con yêu thương anh em: Bí quyết gắn kết tình cảm gia đình

Với những bạn bước sang độ tuổi thiếu niên, cha mẹ nên dạy con cách quản lý, sử dụng tiền bạc và quản lý thời gian để con biết cách chi tiêu, sắp xếp công việc hiệu quả.

Quản lý tiền bạc & kiến thức tài chính

Bạn có thể bắt đầu nhận thức về tài chính ngay từ khi còn nhỏ và mở rộng những kỹ năng sống thiết yếu này khi con bạn lớn lên. Hãy giúp con hiểu được giá trị của đồng tiền Việt, so sánh chi tiêu và tiết kiệm, cách kiếm tiền hữu ích. 

Trước khi con bạn vào đại học, chúng phải có hiểu biết cơ bản về tài chính và có thể quản lý tài khoản ngân hàng, thanh toán hóa đơn và sử dụng thẻ tín dụng. Thực tế, nhiều gia đình coi tiền bạc là điều cấm kỵ nhưng bạn càng cởi mở và thành thật với con mình thì chúng sẽ càng trở nên có trách nhiệm hơn.

Quản lý thời gian

Đây là kỹ năng cực kỳ quan trọng và cần được dạy càng sớm càng tốt. Hầu hết mọi đứa trẻ đều bận rộn, từ trường học, bài tập về nhà, thể thao, ngoại khóa, thời gian cho gia đình, và ở bên những người bạn, chúng bị kéo theo rất nhiều hướng khác nhau. Và điều đó không thay đổi khi chúng trưởng thành. 

Hãy hỗ trợ con làm việc để tạo ra các thói quen hợp lý, lịch trình khối, mức độ ưu tiên và giới hạn thời gian. Khi con bạn đã hiểu rõ mọi việc, hãy cho con tự do quản lý thời gian và bạn chỉ can thiệp khi cần thiết.

Các bài viết không thể bỏ lỡ

Tự lập cho trẻ mầm non: 6 phương pháp và 3 nguyên tắc mọi ba mẹ nên biết

Dạy trẻ kỹ năng tự phục vụ: 10+ Điều cần giáo dục con càng sớm càng tốt

Vì sao con không tự lập? 11+ mẹo giúp ba mẹ khích lệ con tự lập hơn từng ngày

Đối mặt với thất bại & chịu trách nhiệm

Không thiếu những trường hợp con mắc lỗi nhưng cha mẹ lại là người sửa chữa, biện hộ thay con. Điều này sẽ vô tình biến chúng thành người thiếu trách nhiệm, không biết sửa sai và luôn trong tình trạng mắc lỗi. 

Thực tế, những đứa trẻ không bao giờ phải đối mặt với thất bại khi lớn lên cũng khó có thể đối mặt với những biến cố trong cuộc sống như khi một mối quan hệ tan vỡ hay một dự án kinh doanh không thành công.

Phương pháp dạy bé tự lập từ nhỏ ba mẹ nên áp dụng ngay

Nhằm giúp con học kỹ năng tự lập và rèn luyện hiệu quả, ba mẹ nên thực hiện theo quy trình cùng các phương pháp phù hợp. Dưới đây là gợi ý dành cho ba mẹ:

5 bước cơ bản dạy trẻ kỹ năng sống tự lập 

Các kỹ năng sống độc lập cần được hướng dẫn khi trẻ ở độ tuổi mẫu giáo. Quy trình học và cho bé rèn luyện nên được đảm bảo với 5 bước sau:

• Bước 1: Dạy cho trẻ những kỹ năng rèn luyện cần thiết theo từng độ tuổi gồm kỹ năng tự chăm sóc bản thân, giữ gìn vệ sinh, giúp đỡ người khác,...

• Bước 2: Theo dõi và hỗ trợ khi cần thiết, ba mẹ không làm thay mà chỉ nhắc lại cho con ghi nhớ cách làm.

• Bước 3: Xây dựng tính tổ chức trong gia đình giúp trẻ ghi nhận và bắt chước làm theo. Bạn có thể nghe những yêu cầu từ bé để tìm cách dạy bé học tự lập phù hợp nhất.

• Bước 4: Phân công công việc cụ thể phù hợp với năng lực và độ tuổi của trẻ. Ví dụ như: Với bé 5 tuổi tự lập cần được yêu cầu giúp mẹ xếp quần áo, dọn đồ dùng, đồ chơi đúng nơi quy định, bỏ rác vào thùng,...

• Bước 5: Khuyến khích trẻ làm việc nhà và dành lời khen cho bé khi hoàn thành 1 việc tốt. Bạn nên thưởng 1 món ăn bé yêu thích, một món đồ nhỏ phục vụ cho việc học và không nên thưởng bằng tiền hay đồ giá trị.

Những phương pháp rèn luyện tính tự lập cho bé hiệu quả

Một số phương pháp dạy trẻ kỹ năng sống độc lập được nhiều ba mẹ áp dụng và thành công:

Giao việc nhà cụ thể cho trẻ

Để trẻ chịu trách nhiệm cho một số việc nhỏ trong gia đình là cách tốt nhất để xây dựng tính tự lập. Ví dụ, bạn có thể giao cho chúng nhiệm vụ dọn bàn ăn sáng và bỏ quần áo bẩn vào giỏ đựng đồ giặt.

Làm cho tự lập trở nên thú vị

Tính tự lập của bé là điều tích cực chứ không phải là thứ luôn tập trung vào việc học và việc nhà. Tùy thuộc vào độ tuổi của con bạn, việc cho phép chúng làm những việc như đi đến cửa hàng trong góc một mình hoặc đi bộ đến trường với một nhóm bạn có thể cho chúng thấy rằng việc tự lập sẽ mang lại nhiều phần thưởng.

Ngoài ra, bạn có thể áp dụng cách dạy bé chơi tự lập với các món đồ chơi, trò chơi rèn luyện tính tự lập phù hợp theo độ tuổi như: Đồ chơi nấu ăn, làm vườn, trò chơi giải đố,...

Đưa ra lời khuyên & nhắc nhở

Ngay cả khi trưởng thành, chúng ta vẫn dựa vào sự nhắc nhở của mọi người khi cần làm điều gì đó, và trẻ em cũng không ngoại lệ. Nhưng để khuyến khích sự độc lập của chúng, hãy đưa ra những lời nhắc nhở để chúng tự suy nghĩ thay vì chỉ nói những gì chúng phải làm. 

Cụ thể, thay vì nói: “Đừng quên bài tập toán của các em phải nộp vào thứ Tư”, hãy nhắc các em nhớ lại bản thân bằng cách nói: “Con cần mang theo những gì đến trường vào thứ Tư?”

Khuyến khích trẻ viết ra những điều đã làm

Nếu con bạn gặp khó khăn trong việc tự lập và tổ chức, hãy khuyến khích chúng tự viết ghi chú về những gì chúng cần làm. Hãy mua cho chúng một cuốn sổ tay ngộ nghĩnh và khuyến khích con viết mọi thứ cần làm và đã làm để trẻ tự đánh giá hiệu suất của bản thân.

Sử dụng thời gian biểu

Thời gian biểu thực sự hữu ích khi bạn đang cố gắng xây dựng tính tự lập cho con mình. Nếu chúng viết ra (hoặc vẽ ra) các thói quen hàng ngày hoặc hàng tuần đối với trẻ chưa biết đọc) trên giấy hoặc bảng kế hoạch treo tường, chúng sẽ học cách tham khảo ý kiến nó thay vì dựa vào lời nhắc của bạn.

Có thể thấy, hướng dẫn và dạy trẻ kỹ năng tự lập trong mọi việc là trách nhiệm quan trọng của ba mẹ. Bạn cần nghiêm túc thực hiện ngay khi con có nhận thức để trẻ hình thành thói quen tự lập từ nhỏ. Với những cách dạy nêu trên, Monkey hi vọng ba mẹ có thể hiểu và truyền đạt cho bé dễ dàng. Hãy cùng con cố gắng để chúng có đủ kỹ năng cần thiết khi trưởng thành nhé!