Xạ trị có ảnh hưởng đến sinh sản? Bệnh nhân sau điều trị liệu có thể sinh con?

Xạ trị có ảnh hưởng đến sinh sản không?

Hiện nay, phương pháp xạ trị đang được áp dụng rất phổ biến trong việc điều trị ung thư bằng tia X, tia Gamma, proton nhằm tiêu diệt các tế bào ung thư. Mặc dù điều trị ung thư ở các bộ phận khác nhưng hầu hết bệnh nhân xạ trị đều bị ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản, thậm chí nguy cơ vô sinh rất cao.

Tùy thuộc vào vị trí khối u, liều lượng và tần suất tiến hành xạ trị mà mức độ ảnh hưởng sẽ khả nhau. Theo đó, xạ trị có ảnh hưởng đến sinh sản ở nữ giới và nam giới cụ thể như sau:

Ảnh hưởng của xạ trị đến sức khỏe sinh sản nữ giới

Các bác sĩ cho biết, xạ trị tại các vùng trên cơ thể thường không gây vô sinh cho nữ giới, ngoại trừ 3 vùng gồm: vùng chậu, não bộ và xạ trị toàn bộ cơ thể. Trong đó:

• Xạ trị vào vùng chậu:

• Đối với nữ giới, việc xạ trị trực tiếp vào buồng trứng hay tử cung chắc chắn sẽ bị vô sinh vĩnh viễn. Bên cạnh đó, xạ trị vùng chậu cũng có thể gây ra những tổn thương cho tử cung và buồng trứng. Từ đó xạ trị ở vùng chậu trở thành nguyên nhân gián tiếp gây vô sinh hoặc khiến mẹ bầu sẩy thai, sinh non nếu niêm mạc tử cung bị ảnh hưởng.

• Ngoài ra, khả năng bị vô sinh còn được quyết định bởi liều xạ và yếu tố tuổi tác của người bệnh. Bệnh nhân càng lớn tuổi thì tỉ lệ vô sinh do xạ trị càng cao. Nguy cơ này còn tăng lên khi người mắc bệnh ung thư kết hợp hai phương pháp điều trị gồm xạ trị và hóa trị.

• Xạ trị toàn bộ cơ thể: Hầu hết trường hợp thực hiện phương pháp này đều bị vô sinh vĩnh viễn. 

• Xạ trị vào não:  Tuyến yên cũng là vị trí xạ trị có ảnh hưởng đến sinh sản của bệnh nhân nữ sẽ bị ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Bởi tuyến yên có vai trò tiết ra hormone gonadotropin, kích thích buồng trứng sản xuất estrogen và progesterone. Khi tuyến yên bị ảnh hưởng, việc tiết ra hormone sinh dục của buồng trứng khó khăn hơn, dẫn đến vô sinh là điều rất dễ hiểu.

• Ngoài xạ trị, việc tử cung, buồng trứng hay tuyến yên phải tiến hành phẫu thuật cắt bỏ cũng có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng sinh sản của nữ giới.

Ảnh hưởng của xạ trị đến sức khỏe sinh sản nam giới

Không chỉ đối với nữ giới mà phương pháp xạ trị tiêu diệt tế bào ung thư còn gây nguy cơ vô sinh ở nam giới.

• Xạ trị ở vùng chậu: Một số loại bệnh mà nam giới mắc phải cần tiến hành xạ trị như: trực tràng, ung thư tuyến tiền liệt, bệnh bạch cầu, hậu môn,... Khi đó, tia xạ trị sẽ làm giảm chất lượng của quá trình sản xuất tinh trùng, giảm khả năng thụ thai, khiến người bệnh khó có con.

• Xạ trị vùng não: Tương tự như bệnh nhân nữ, xạ trị não khiến cho tuyến yên bị tổn thương tuyến yên. Từ đó làm giảm ham muốn tình dục ở nam giới và ảnh hưởng quá trình sản xuất tinh trùng.

• Cận xạ trị cấy dưới da: Phương pháp này thường được dùng để điều trị bệnh ung thư tinh hoàn và tuyến tiền liệt. Tuy nhiên, nó có thể ảnh hưởng đến việc sản xuất tinh trùng ở nam giới. Rất ít trường hợp có khả năng phục hồi sau khi xạ trị.

Phụ nữ mang thai bị ung thư có thể điều trị xạ trị?

Xạ trị có ảnh hưởng đến sinh sản của cả nam giới và nữ giới. Do đó, phụ nữ mắc bệnh ung thư khi đang mang thai vô cùng nguy hiểm. Việc điều trị bệnh rất quan trọng vì nếu để bệnh tiến triển nặng có thể sẽ đe dọa tính mạng của cả sản phụ và thai nhi. 

Tuy nhiên, việc tiến hành điều trị còn tùy thuôc vào nhiều yếu tố:

• Loại bệnh ung thư mà bệnh nhân mắc phải

• Vị trí, kích thước và giai đoạn mà bệnh ung thư đã tiến triển

• Tuổi thai

• Mong muốn, nguyện vọng của thai phụ và gia đình

Trường hợp phụ nữ đang mang thai 3 tháng đầu thì việc tiến hành xạ trị ung thư sẽ có ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi. Vì vậy cần phải đợi đến giữa hoặc cuối thai kỳ. Còn nếu thai kỳ đang ở những tuần cuối, bác sĩ sẽ có những phương pháp ngăn ngừa bệnh tiến triển nặng để đợi đến khi em bé chào đời mới thực hiện hóa trị hoặc xạ trị,... 

Song nhìn chung, các bác sĩ rất hạn chế áp dụng phương pháp xạ trị để điều trị ung thư đối với phụ nữ đang mang thai để giảm thiểu nguy cơ rủi ro xảy ra. Hơn nữa, khả năng sinh con sau khi xạ trị ở mỗi người không giống nhau. Điều này còn phụ thuộc vào thể trạng bệnh nhân và phương pháp xạ trị có ảnh hưởng đến sinh sản của bệnh nhân với mức độ như thế nào.

Vì thế, trước khi làm xạ trị, bác sĩ sẽ tư vấn cho bệnh nhân hiểu rõ mức độ ảnh hưởng của phương pháp điều trị này đối với chức năng sinh sản. Đồng thời hướng dẫn người bệnh theo dõi, chăm sóc sức khỏe sau khi kết thúc xạ trị. Ngoài ra, bệnh nhân cũng có thể thực hiện một số phương pháp hỗ trợ sinh sản sau xạ trị để tăng cơ hội sinh con.

Xem thêm:

• Giải đáp: Triệt lông có ảnh hưởng đến sinh sản không? Có nguy cơ vô sinh không?
• U bì buồng trứng có ảnh hưởng đến sinh sản? Điều trị bệnh như thế nào?

Các bài viết không thể bỏ lỡ

Bí quyết giúp mẹ khắc phục tình trạng đau háng khi mang thai tuần 37

Đau háng khi mang thai tuần 38 có phải dấu hiệu sắp sinh? Mẹ bầu cần làm gì?

Đau lưng khi mang thai tuần đầu: Nguyên nhân, triệu chứng và cách khắc phục

Phương pháp hỗ trợ sinh sản sau xạ trị

Với sự phát triển của y học hiện nay, bệnh nhân ung thư sau khi xạ trị vẫn có cơ hội sinh con nhờ vào các phương pháp hỗ trợ sinh sản. 

Phương pháp bảo tồn sinh sản ở nữ giới

Theo các chuyên gia y tế, chức năng sinh sản ở nữ giới sẽ bị suy giảm nếu trì hoãn việc mang thai sau điều trị ung thư. Nguyên nhân do lượng trứng bị giảm dần theo thời gian và sức khỏe người bệnh.

Vì thế, các bác sĩ có thể tư vấn cho bệnh nhân điều trị ung thư về các phương pháp bảo tồn sinh sản để tăng cơ hội có con sau này. Tuy nhiên, để thực hiện phương pháp bảo tồn sinh sản cho các chị em mắc bệnh ung thư còn phải phụ thuộc vào các yếu tố như:

• Tuổi của bệnh nhân.

• Tình trạng sức khoẻ của chồng (người phối ngẫu).

• Thể chất và cơ quan sinh dục của người bệnh đã phát triển hoàn thiện.

• Mong muốn, nguyện vọng của người bệnh.

Theo đó, một số phương pháp bảo tồn sinh học có thể áp dụng cho bệnh nhân ung thư gồm:

• Đông lạnh phôi: Phương pháp này còn được gọi là thụ tinh nhân tạo. 

• Để thực hiện đông lạnh phôi, bệnh nhân cần uống thuốc kích trứng trước đó 2 tuần, sau đó trứng sẽ được lấy ra khỏi cơ thể bằng kỹ thuật y khoa. 

• Khi trứng được đưa ra ngoài sẽ đem thụ tinh trong ống nghiệm và đông lạnh đến khi cần sử dụng.

• Đông lạnh trứng chưa thụ tinh (Đông lạnh noãn): Cách này thường được áp dụng cho bệnh nhân nữ chưa kết hôn.. Cách thực hiện tương tự phương pháp đông lạnh phôi nhưng tỷ lệ thành công lại thấp hơn và trứng sẽ chưa được thụ tinh ngay.

• Phẫu thuật: Có trường hợp bệnh nhân phải cắt một bên buồng trứng hoặc ống dẫn trứng. Khả năng sinh sản sau này sẽ phụ thuộc vào các phương pháp hỗ trợ sinh sản hiện đại khác.

• Xạ trị bảo tồn buồng trứng: 

• Để bảo tồn sinh sản cho nữ bệnh nhân ung thư bằng cách này cần có sự can thiệp của phẫu thuật, giúp cố định buồng trứng để tia xạ trị không thể chiếu tới. Sau xạ trị, buồng trứng sẽ được đưa trở lại vị trí ban đầu. 

• Tuy nhiên vẫn có nguy cơ tia xạ trị chiếu vào các mạch máu, làm ảnh hưởng đến buồng trứng khiến kết quả không được như mong đợi.

• Ức chế buồng trứng: 

• Cách này sẽ dùng hormone ức chế chức năng buồng trứng, giúp bảo vệ buồng trứng không phải chịu ảnh hưởng trong quá trình xạ trị. 

• Bảo tồn mô buồng trứng: 

• Phương pháp này thường được áp dụng cho bệnh nhân nữ còn ít tuổi và không thể áp dụng được cách đông lạnh phôi. Thay vào đó, bác sĩ sẽ phẫu thuật lấy mô buồng trứng đem đi đông lạnh. 

• Khi kết thúc điều trị ung thư, mô buồng trứng sẽ được đem cấy ghép lại vào cơ thể người bệnh để tiếp tục chức năng sinh sản.

Phương pháp bảo tồn sinh sản ở nam giới

Theo khuyến cáo của Hiệp hội ung thư lâm sàng Hoa Kỳ, mọi nam giới bị ung thư nên hỏi ý kiến của bác sĩ về các phương pháp bảo tồn sinh sản trước khi tiến hành xạ trị càng sớm càng tốt. Tất nhiên, điều kiện để thực hiện và lựa chọn phương pháp bảo tồn sinh sản cho nam giới cũng tương tự phái nữ. Trong đó gồm:

• Độ tuổi và nguyện vọng của bệnh nhân.

• Tình trạng hôn nhân

• Sự phát triển của thể chất và cơ quan sinh dục.

Một số phương pháp bảo tồn sinh sản cho nam giới gồm:

• Lưu trữ tinh trùng: 

• Để thực hiện phương pháp này, tinh dịch sẽ được tiến hành đông lạnh rồi đem lưu trữ trước khi điều trị ung thư. Đến khi có nhu cầu sinh con, tinh trùng đông lạnh của người bệnh sẽ được bơm vào buồng tử cung hoặc thụ tinh nhân tạo. 

• Cách bảo tồn sinh sản này mang lại hiệu quả tốt nhất trong tất cả các phương pháp và rất phù hợp với bệnh nhân nam đã dậy thì.

• Trữ đông mô tinh hoàn: Hiện phương pháp này vẫn đang tiếp tục được nghiên cứu và áp dụng cho bệnh nhân chưa đến tuổi dậy thì. Mô tinh hoàn được phẫu thuật mang đi đông lạnh và lưu trữ để sử dụng khi cần sau này.

Nhìn chung, hầu hết các phương pháp bảo tồn sinh sản cho bệnh nhân ung thư cần phải tiến hành trước khi xạ trị. Tuy nhiên, trường hợp bắt buộc phải xạ trị sớm, bác sĩ có thể sử dụng tấm chắn bằng chì để bảo vệ tinh hoàn cho bệnh nhân.

Như vậy, bài viết này đã giúp các bạn hiểu rõ xạ trị có ảnh hưởng đến sinh sản như thế nào. Tốt nhất bạn nên nhờ đến sự tư vấn của bác sĩ làm sao để có phương pháp bảo tồn sinh sản, hạn chế tối đa những rủi có thể xảy ra trong quá trình xạ trị.