Những hành vi của trẻ tự kỷ & Cách hỗ trợ trẻ hiệu quả

Tự kỷ là gì? Trẻ tự kỷ là gì?

Tự kỷ là một rối loạn phát triển thần kinh ảnh hưởng đến cách mà cá nhân tương tác xã hội, giao tiếp và thể hiện bản thân. Trẻ tự kỷ thường có những đặc điểm riêng biệt về hành vi và cảm xúc, điều này có thể gây khó khăn trong việc xây dựng mối quan hệ với người khác. Đặc biệt, mỗi trẻ tự kỷ đều có những nét đặc trưng riêng, từ đó hình thành lên các hành vi khác nhau.

Khi chúng ta đề cập đến hành vi của trẻ tự kỷ, chúng ta không chỉ nói về những hành vi tiêu cực mà còn bao gồm cả những cách mà trẻ thể hiện bản thân qua các hoạt động hằng ngày. Chính vì vậy, việc nắm vững các đặc điểm này sẽ rất quan trọng để có thể đưa ra những biện pháp hỗ trợ phù hợp.

Các đặc điểm của trẻ tự kỷ

Trẻ tự kỷ thường có những đặc điểm nổi bật, tạo nên sự khác biệt trong cách mà trẻ tương tác với thế giới xung quanh. Dưới đây là những đặc điểm chính mà chúng ta cần lưu ý.

Giao tiếp khó khăn

Một trong những khó khăn lớn nhất mà trẻ tự kỷ phải đối mặt chính là giao tiếp. Hầu hết trẻ sẽ hạn chế ngôn ngữ, nghĩa là chúng có thể nói ít hoặc thậm chí không nói. Khi giao tiếp, trẻ có thể sử dụng từ ngữ không phù hợp với ngữ cảnh, dẫn đến sự nhầm lẫn và khó khăn trong việc hiểu ý nghĩa của câu nói.

Điều này không chỉ ảnh hưởng đến khả năng diễn đạt của trẻ mà còn làm giảm khả năng kết nối với mọi người xung quanh. Cha mẹ và giáo viên cần kiên nhẫn hơn trong việc giao tiếp với trẻ, từ từ làm quen với những cách mà trẻ có thể diễn đạt cảm xúc và nhu cầu của mình.

Hạn chế trong giao tiếp phi ngôn ngữ

Ngoài việc hạn chế lời nói, trẻ tự kỷ còn gặp khó khăn trong giao tiếp phi ngôn ngữ - tức là không biết sử dụng cử chỉ, biểu đồ hay hình ảnh để diễn đạt. Điều này khiến cho trẻ gặp khó khăn trong việc bày tỏ cảm xúc và suy nghĩ của mình. Thay vì sử dụng ngôn ngữ cơ thể để thể hiện niềm vui, buồn hay sợ hãi, trẻ có thể biểu hiện sự lơ đãng hoặc không chú ý đến những người xung quanh.

Để hỗ trợ trẻ trong lĩnh vực này, cha mẹ có thể khuyến khích trẻ sử dụng hình ảnh hoặc biểu tượng để diễn đạt cảm xúc của mình. Việc sử dụng các công cụ trực quan sẽ giúp trẻ dễ dàng hơn trong việc giao tiếp với người khác.

Rụt rè và xa cách

Rụt rè và xa cách cũng là một trong những tính cách phổ biến ở trẻ tự kỷ. Trẻ thường tránh tiếp xúc mắt, điều này có thể khiến cho người khác cảm thấy trẻ không muốn giao tiếp hoặc không hứng thú. Tuy nhiên, thực tế là trẻ gặp khó khăn trong việc duy trì liên lạc bằng ánh mắt và điều này không phản ánh đúng mong muốn của trẻ.

Thay vào đó, cha mẹ và người chăm sóc có thể tạo ra môi trường an toàn, nơi trẻ có thể cảm thấy thoải mái và dần dần học cách giao tiếp với người khác. Một cách hiệu quả là thông qua các trò chơi tương tác hoặc các bài học về kỹ năng xã hội.

Những hành vi của trẻ tự kỷ thường gặp

Những hành vi của trẻ tự kỷ thường được phân loại theo các nhóm khác nhau, từ nhạy cảm giác quan đến các thói quen cố định. Dưới đây là một số hành vi đặc trưng mà bạn có thể gặp ở trẻ tự kỷ:

Nhạy cảm với ánh sáng và âm thanh

Nhiều trẻ tự kỷ có cảm giác nhạy cảm với ánh sáng mạnh và âm thanh lớn. Chúng có thể phản ứng mạnh với những yếu tố này, chẳng hạn như che mắt khi tiếp xúc với ánh sáng chói hoặc bịt tai khi nghe tiếng ồn lớn.

Sự nhạy cảm này dẫn đến việc trẻ có thể tránh những nơi ồn ào, đông đúc hoặc ánh sáng chói, gây khó khăn cho việc tham gia vào các hoạt động xã hội. Để hỗ trợ trẻ, cha mẹ có thể tạo ra một môi trường yên tĩnh, thoải mái và cung cấp các công cụ như tai nghe chống ồn.

Thích một mình

Nhiều trẻ tự kỷ thường thích chơi một mình và không có hứng thú với các hoạt động nhóm. Điều này thường khiến cho cha mẹ lo lắng rằng trẻ không hòa nhập tốt với bạn bè. Tuy nhiên, sở thích này không nhất thiết phản ánh sự cô đơn hay buồn bã. Trẻ thường tìm thấy sự bình yên và thoải mái khi ở một mình, nơi mà chúng không phải chịu áp lực từ các tương tác xã hội.

Cha mẹ nên tôn trọng sở thích này nhưng cũng cần khéo léo khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động nhóm nhẹ nhàng, từ từ giúp trẻ làm quen với việc tương tác với người khác.

Cố định thói quen

Trẻ tự kỷ thường có xu hướng lặp đi lặp lại các hoạt động hoặc thói quen trong cuộc sống hàng ngày. Chẳng hạn như chúng có thể theo một lộ trình nhất định khi đi học, hoặc luôn ngồi cùng một chỗ trong lớp học. Sự ổn định này mang lại cho trẻ cảm giác an toàn và kiểm soát.

Tuy nhiên, khi có sự thay đổi trong lịch trình hoặc không gian sống, trẻ có thể phản ứng tiêu cực, thậm chí nổi loạn. Để quản lý hành vi trẻ tự kỷ trong tình huống này, cha mẹ nên cung cấp cho trẻ những thông tin trước về sự thay đổi và tạo ra một lịch trình cố định để trẻ có thể dần dần làm quen với sự thay đổi.

Chống lại sự thay đổi

Việc trẻ tự kỷ có xu hướng chống lại sự thay đổi cũng là một hành vi điển hình. Những thay đổi nhỏ trong cuộc sống hàng ngày có thể làm trẻ cảm thấy lo lắng và khó chịu. Điều này có thể dẫn đến hành vi nổi loạn hoặc kháng cự mạnh mẽ.

Cha mẹ và người chăm sóc cần chuẩn bị tâm lý cho trẻ trước khi có bất kỳ thay đổi nào, từ việc thay đổi lịch trình ăn uống đến việc di chuyển đến một không gian mới. Việc thông báo và giải thích rõ ràng về sự thay đổi sẽ giúp trẻ cảm thấy an toàn hơn.

Rối loạn vận động

Rối loạn vận động ở trẻ tự kỷ thường xuất hiện dưới dạng cử động tay chân lặp đi lặp lại hoặc những hành vi như đu đưa thân mình, đi trên đầu ngón chân. Những hành vi này có thể là một cách để trẻ tự thư giãn hoặc giải tỏa căng thẳng.

Chăm sóc cho trẻ tự kỷ cần sự kiên nhẫn và thông cảm. Thay vì ngăn cản trẻ thực hiện những hành vi này, cha mẹ có thể tìm kiếm các phương pháp thay thế để trẻ có thể giải tỏa cảm xúc một cách an toàn hơn.

Các bài viết không thể bỏ lỡ

20+ Cách dạy trẻ tự kỷ 3 tuổi đúng cách giúp con nhanh nhẹn, tự tin hơn

Hướng dẫn cách dạy trẻ tự kỷ tập viết với những bí quyết đơn giản nhất

Dạy kỹ năng sống cho trẻ tự kỷ tại nhà

Có hành vi mang tính chống đối

Trẻ tự kỷ còn có thể thể hiện hành vi mang tính chống đối, như lặp đi lặp lại một hành động nào đó hoặc giữ thái độ cứng nhắc. Hành vi này không phải lúc nào cũng mang ý nghĩa tiêu cực; đôi khi nó chỉ đơn giản là cách trẻ thể hiện nhu cầu của mình.

Cha mẹ cần cố gắng tìm ra nguyên nhân sâu xa đứng sau các hành vi này. Việc tạo ra một môi trường giao tiếp tích cực và khuyến khích trẻ diễn đạt cảm xúc của mình sẽ giúp giảm bớt tình trạng này.

Nhận thức và trí tuệ bị khiếm khuyết

Cuối cùng, một số trẻ tự kỷ có thể gặp khó khăn trong việc phát triển nhận thức và trí tuệ. Điều này không có nghĩa rằng tất cả trẻ tự kỷ đều có mức độ trí tuệ thấp, nhưng nhiều trẻ có thể gặp khó khăn trong việc bắt chước và hiểu các ý nghĩa của lời nói và cử chỉ. Cha mẹ nên chú ý đến cách mà trẻ học hỏi và tiếp thu thông tin, từ đó tìm ra phương pháp giảng dạy phù hợp hơn với từng trẻ.

Biện pháp và cách hỗ trợ trẻ tự kỷ hiệu quả

Để giúp trẻ tự kỷ phát triển tốt hơn, cha mẹ và người chăm sóc cần có những biện pháp hỗ trợ hiệu quả. Những phương pháp này không chỉ giúp trẻ vượt qua khó khăn mà còn phát triển khả năng giao tiếp và tương tác xã hội.

Phương pháp thư giãn

Phương pháp thư giãn có thể giúp trẻ tự kỷ giảm bớt lo âu và căng thẳng. Cha mẹ có thể thử nghiệm với các hoạt động như yoga, thiền hoặc thậm chí là nghe nhạc nhẹ nhàng. Những hoạt động này không chỉ giúp trẻ cảm thấy thư giãn mà còn cải thiện khả năng tập trung và tự kiểm soát cảm xúc.

Cần lưu ý rằng, không phải trẻ nào cũng thích hợp với cùng một phương pháp thư giãn. Do đó, việc tìm hiểu sở thích cá nhân của trẻ là rất quan trọng để lựa chọn phương pháp phù hợp nhất.

Kỷ luật củng cố

Kỷ luật củng cố là một trong những phương pháp hữu ích để quản lý hành vi trẻ tự kỷ. Thông qua việc củng cố tích cực (khen thưởng) hoặc tiêu cực (không đáp ứng) cho các hành vi mong muốn, cha mẹ có thể giúp trẻ học hỏi và thích nghi với môi trường xung quanh. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng việc củng cố nên được thực hiện một cách nhất quán và có hệ thống để đảm bảo trẻ hiểu rõ về hành vi mà chúng cần thay đổi.

Giải mẫn cảm có hệ thống

Giải mẫn cảm có hệ thống là một phương pháp hiệu quả để giúp trẻ tự kỷ giảm bớt phản ứng nhạy cảm với các yếu tố môi trường. Phương pháp này bao gồm việc dần dần đưa trẻ vào những tình huống mà trẻ cảm thấy không thoải mái, từ đó giúp trẻ làm quen và thích ứng với những kích thích mới. Quá trình này cần được thực hiện từ từ và với sự giám sát của các chuyên gia để đảm bảo an toàn cho trẻ.

Huấn luyện nâng cao

Huấn luyện nâng cao không chỉ tập trung vào phát triển kỹ năng xã hội mà còn giúp trẻ tự tin và quyết đoán hơn. Các lớp học kỹ năng xã hội có thể giúp trẻ học cách tương tác và giao tiếp với người khác, từ đó cải thiện khả năng xây dựng mối quan hệ. Cha mẹ cũng có thể tham gia vào quá trình này để cùng trẻ học hỏi và thực hành những kỹ năng mới, việc này không chỉ giúp trẻ mà còn tạo cơ hội cho cả gia đình gắn bó hơn.

Xem thêm:

• 5 nguyên nhân & 14 phương pháp dạy trẻ tự kỷ chậm nói tại nhà hiệu quả
• [CHIA SẺ] Bí quyết dạy trẻ tự kỷ đi vệ sinh sạch sẽ đúng cách cho các con

Sử dụng công cụ trị liệu

Cuối cùng, việc sử dụng công cụ trị liệu như bảng hình ảnh, sách truyện hoặc ứng dụng công nghệ có thể hỗ trợ trẻ tự kỷ trong việc giao tiếp và thể hiện cảm xúc. Các công cụ này giúp trẻ hiểu rõ hơn về các tình huống xã hội và cách phản ứng phù hợp. Ngoài ra, cha mẹ nên tìm kiếm và thử nghiệm các công cụ trị liệu khác nhau để tìm ra phương pháp phù hợp nhất cho trẻ.

Việc nhận diện và hiểu rõ những hành vi của trẻ tự kỷ là bước đầu tiên quan trọng trong việc hỗ trợ trẻ phát triển tốt hơn. Bằng cách áp dụng các biện pháp hỗ trợ hiệu quả, cha mẹ có thể giúp trẻ vượt qua những khó khăn và ngày càng khẳng định vị trí của mình trong xã hội. Thực tế cho thấy, mỗi trẻ tự kỷ đều có những tiềm năng riêng, và nhiệm vụ của chúng ta là khai thác và phát huy những khả năng đó một cách hiệu quả.