Học tiếng Việt lớp 4 dấu hai chấm và những quy tắc cần nhớ rõ

Dấu hai chấm là gì?

Trong hệ thống dấu câu của tiếng Việt, thậm chí là ngôn ngữ quốc tế đều sử dụng dấu hai chấm. Dấu hai chấm được ký hiệu với 1 chấm trên và một chấm dưới song song nhau đó là “:”.

Không như dấu phẩy hay chấm thường được sử dụng ở hầu hết các câu văn, đoạn văn. Còn với dấu hai chấm không phải trường hợp nào cũng sử dụng, đòi hỏi người dùng phải biết được lúc nào nên dùng để diễn tả ý nghĩa của câu văn đúng chuẩn hơn.

Đặc biệt, bài học về dấu hai chấm này thường sẽ bắt đầu trong chương trình học tiếng Việt lớp 4. Bố mẹ hoàn toàn giúp bé tìm hiểu về dấu câu này để có thể hoàn thiện các bài học và viết văn được chỉn chu hơn.

Công dụng của dấu hai chấm là gì? 

Dấu hai chấm là một trong những phần kiến thức quan trọng trong chương trình tiếng Việt lớp 4, thuộc về dấu câu của phần luyện từ và câu. Đặc biệt loại dấu câu này sẽ có những tác dụng phổ biến trong việc đặt câu. Dưới đây là các tác dụng của dấu hai chấm trong chương trình lớp 4 ba mẹ có thể cùng con tìm hiểu: 

• Hỗ trợ giải thích cho câu trước: Dấu hai chấm có tác dụng báo hiệu phần giải thích, giúp người đọc phân định phần thuyết minh, giải thích cho đoạn/câu trước đó.
• Liệt kê: Sử dụng dấu hai chấm nếu muốn liệt kê các sự việc, sự vật liên quan đến câu/đoạn trước đó.
• Thông báo lời thoại: Dấu hai chấm dùng để báo trước lời thoại trực tiếp hay dẫn trích lời nói của một nhân vật cụ thể. Lúc này, dấu hai chấm sẽ đi kèm với dấu gạch đầu dòng ở hàng tiếp theo, hoặc dấu ngoặc kép để trích dẫn lời nói cụ thể thành văn bản.

Dấu hai chấm có tác dụng gì lớp 4? Nhìn chung có thể thấy việc sử dụng dấu hai chấm bổ trợ rất nhiều trong việc học luyện từ và câu ở tiếng Việt lớp 4. Tuy nhiên, mọi người cũng cần phải dựa vào từng trường hợp đặt câu khi học tiếng Việt lớp 4 dấu hai chấm để sử dụng chính xác.

Hướng dẫn cách sử dụng dấu hai chấm trong tiếng Việt lớp 4

Để có thể biết được lúc nào nên sử dụng dấu hai chấm khi đặt câu, mọi người sẽ dựa vào những tác dụng dấu hai chấm lớp 4 kể trên trên để dùng như sau:

Khi nào dùng dấu hai chấm? Sử dụng dấu hai chấm khi muốn giải thích, liệt kê các sự việc sự vật

Ví dụ: Trong gia đình em có tất cả là 4 người, bao gồm: ba, mẹ, anh trai và em. Tất cả mọi người đều yêu thương nhau và giúp đỡ nhau trong mọi việc.

Nhìn vào ví dụ trên có thể thấy dấu hai chấm sẽ dùng để liệt kê 4 thành phần cho cụm từ “4 người”, hay để giải thích cho cụm từ trước nó.

Học tiếng Việt lớp 4 dấu hai chấm báo hiệu lời đối thoại (Kết hợp cùng dấu gạch ngang)

Ví dụ: Trong một gia đình nọ có hai chị em tên là Hoa và Hạnh. Một ngày, Hoa bỗng nói với hạnh rằng:

- Sau này chị sẽ cố gắng học tập thật tốt để trở thành bác sĩ để chữa bệnh cho mọi người.

- Em muốn được làm giáo viên để dạy học cho các em nhỏ thiếu thốn hơn chúng ta.

- Nhưng bây giờ, chúng ta hãy cố gắng học tập thật tốt đi đã nhé!

Trong ví dụ này, học tiếng Việt lớp 4 dấu hai chấm có tác dụng thể hiện lời thoại trực tiếp. Ở đây lời thoại của hai chị em. Vì là trích dẫn trực tiếp nên mỗi câu của một nhân vật sẽ đi kèm với dấu gạch đầu dòng tương ứng.

Dấu hai chấm báo hiệu phía sau có trích dẫn lời nói

Ví dụ: Như Bác Hồ đã từng dặn: "Lợi ích của cá nhân gắn liền với lợi ích của tập thể. Nếu lợi ích cá nhân mâu thuẫn với lợi ích tập thể, thì đạo đức cách mạng đòi hỏi lợi ích riêng của cá nhân phải phục tùng lợi ích chung của tập thể"

Ở ví dụ này, dấu hai chấm được sử dụng để biểu thị lời trích dẫn của một nhân vật cụ thể và thường đi kèm với dấu ngoặc kép. Trong trường hợp người viết chỉ lấy ý câu nói, không trích dẫn nguyên văn sẽ không sử dụng dấu ngoặc kép.

Khi có vốn từ ngữ tiếng Việt vững chắc, khả năng đọc - hiểu tốt con sẽ biết cách sử dụng dấu hai chấm linh hoạt và chính xác hơn. Để giúp con làm chủ môn học Tiếng việt trên lớp theo chuẩn chương trình GDPT Mới, VMonkey là ứng dụng học tập được nhiều ba mẹ tin tưởng lựa chọn. Đây là app học Tiếng Việt từ Monkey Việt Nam - đơn vị cho ra đời các ứng dụng học tiếng Anh nổi tiếng toàn cầu - Monkey Junior và Monkey Stories với rất nhiều giải thưởng danh giá, nổi bật là Giải Nhất Sáng kiến Toàn cầu do Tổng thống Mỹ Obama chủ trì.

Chương trình học của VMonkey có gì thú vị mà lại được nhiều bạn nhỏ yêu thích và ba mẹ tin tưởng lựa chọn tới vậy? Câu trả lời có ngay trong video dưới đây!

Trải nghiệm ứng dụng VMonkey miễn phí trước khi đăng ký gói học ngay: TẠI ĐÂY.

Các bài viết không thể bỏ lỡ

VMonkey - Xây dựng nền tảng ngôn ngữ tiếng Việt vững chắc cho trẻ

Tìm hiểu tiếng việt lớp 4 dấu ngoặc kép sử dụng như thế nào cho đúng

Tổng hợp đề thi thử trạng nguyên tiếng việt lớp 4 cùng bí quyết giúp bé thi đạt điểm cao

Trong ngữ pháp tiếng Việt, dấu hai chấm có viết hoa không?

Rất nhiều bé khi học tiếng Việt lớp 4, hay cả người lớn khi biết được cách sử dụng dấu hai chấm nhưng mọi người thường nhầm lẫn không biết được có phải viết hoa sau dấu hai chấm không?

Thực chất, tùy vào từng cách sử dụng của dấu hai chấm sẽ quyết định đến việc bạn có nên viết hoa hay không. Cụ thể:

• Không cần khi: Nếu dùng trong việc phân định phần thuyết minh, giải thích cho một đoạn/câu trước đó thì phía sau dấu hai chấm không cần viết hoa.
• Cần khi: Còn trường hợp dấu hai chấm dùng để báo hiệu lời đối thoại hay lời trích dẫn của một nhân vật nào đó sẽ phải viết hoa câu sau dấu hai chấm.

Tìm hiểu thêm: Cách tải font chữ viết tay tiếng việt tiểu học với 5 bước đơn giản

Hướng dẫn giải bài tập dấu hai chấm trong tiếng Việt 4

Tiếng Việt lớp 4 dấu hai chấm trang 22 (phần nhận xét)

Dấu hai chấm là một dấu câu quan trọng, thường xuất hiện trong các câu văn hoặc đoạn hội thoại. Tác dụng chính của dấu hai chấm là để dẫn lời trực tiếp của nhân vật hoặc giải thích thêm về một phần trước đó trong câu.

Chúng ta cùng tìm hiểu qua các ví dụ sau đây:

a) Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: "Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành."

Ở đây, dấu hai chấm dùng để giới thiệu lời nói trực tiếp của Bác Hồ, và được kết hợp với dấu ngoặc kép để báo hiệu bắt đầu lời dẫn.

b) Tôi xòe cả hai càng ra, bảo Nhà Trò: - Em đừng sợ. Hãy trở về cùng với tôi đây.

Trong câu này, dấu hai chấm cho biết phần sau là lời nói của nhân vật, kết hợp với dấu gạch đầu dòng để bắt đầu lời dẫn.

c) Bà thương không muốn bán, bèn thả vào trong chum. Rồi bà lại đi làm. Đến khi về thấy lạ: sân nhà sao sạch quá, đàn lợn đã được ăn, cơm nước nấu tinh tươm, vườn rau tươi sạch cỏ.

Dấu hai chấm trong ví dụ này được sử dụng để giải thích thêm về những điều kỳ lạ mà bà cụ phát hiện khi trở về nhà.

Tiếng Việt lớp 4 dấu hai chấm trang 23 (phần luyện tập)

Hãy cùng thực hành thông qua bài tập dưới đây để hiểu rõ hơn về cách sử dụng dấu hai chấm:

Câu 1: Dấu hai chấm trong các câu sau có tác dụng gì?

a) Tôi thở dài: - Còn đứa bị điểm không, nó tả như thế nào?

Dấu hai chấm ở đây giúp báo hiệu rằng phần câu sau là lời nói của nhân vật “tôi”, kết hợp với dấu gạch đầu dòng để bắt đầu đoạn thoại.

b) Dưới tầm cánh chú chuồn chuồn bấy giờ là lũy tre xanh rì rào trong gió, là bờ ao với những khóm khoai nước rung rinh. Rồi những cảnh tuyệt đẹp của đất nước hiện ra: cánh đồng với những đàn trâu thung thăng gặm cỏ, dòng sông với những đoàn thuyền ngược xuôi.

Dấu hai chấm ở đây dùng để giải thích, làm rõ thêm về những cảnh đẹp của đất nước được nhắc đến trong câu.

Câu 2: Viết một đoạn văn theo truyện "Nàng tiên Ốc", trong đó có ít nhất hai lần dùng dấu hai chấm.

Ví dụ:

Một ngày nọ, bà cụ đi làm về và thấy ngôi nhà của mình bỗng nhiên sạch sẽ lạ thường. Bà tự hỏi: “Có chuyện gì đã xảy ra khi ta đi làm vậy?” Không chịu nổi sự tò mò, bà cụ quyết định theo dõi và phát hiện: chính cô tiên trong vỏ ốc đã giúp bà làm những việc ấy. Bà vui mừng: “Cuối cùng ta đã tìm ra được người tốt bụng giúp đỡ ta!”

Trong đoạn văn trên, dấu hai chấm được dùng để:

Dẫn lời của bà cụ khi tự hỏi.

Giải thích về hành động của bà cụ khi phát hiện ra sự thật.

Kết luận

Với những chia sẻ trên có thể thấy, dấu hai chấm là một dấu câu rất đặc biệt giúp người dùng hiểu được ý nghĩa của câu nói phía sau đúng nghĩa hơn. Hy vọng dựa vào những thông tin trên sẽ giúp bố mẹ hướng dẫn các bé học tiếng Việt lớp 4 dấu hai chấm đúng và học tập tốt hơn nhé.