Cơ thể không hấp thụ chất dinh dưỡng: Nguyên nhân, triệu chứng và cách khắc phục

Tình trạng cơ thể không hấp thụ chất dinh dưỡng là gì?

Cơ thể kém hấp thụ chất dinh dưỡng được xem là một rối loạn tiêu hóa khiến cơ thể không có khả năng hấp thụ hiệu quả các chất dinh dưỡng có từ thực phẩm bạn ăn uống hàng ngày. Tình trạng hấp thụ kém có thể dẫn đến chứng khó tiêu và thậm chí là suy dinh dưỡng – không phải do ăn uống thiếu chất dinh dưỡng mà do cơ thể không có khả năng hấp thụ chúng.

Tiêu hóa là một quá trình gồm 3 giai đoạn chính. Đầu tiên, thức ăn được chia nhỏ thành các mảnh có thể tiêu hóa được. Tiếp theo, nó sẽ được hấp thụ tất cả các chất dinh dưỡng trong thức ăn của bạn và cuối cùng là loại bỏ những chất thải còn sót lại khi tất cả những dinh dưỡng tốt nhất đã được hấp thụ hết.

Nếu cơ thể bạn gặp khó khăn trong vấn đề tiêu hóa thì nó có thể xảy ra ở bất kỳ giai đoạn nào hoặc cả 3 giai đoạn trên. Trường hợp cơ thể không hấp thụ chất dinh dưỡng xảy ra ở giai đoạn thứ 2, nó bao gồm tình trạng không dung nạp thực phẩm cụ thể do thiếu enzyme hay một số bệnh đường tiêu hóa khác.  

Một số bệnh đường tiêu hóa ví dụ như viêm ruột hay celiac (không dung nạp gluten) gây ra tình trạng kém hấp thụ gần như tất cả các chất dinh dưỡng. Một vài trường hợp khác có thể gặp khó khăn khi hấp thụ một vài loại chất dinh dưỡng cụ thể, bao gồm:

• Carbohydrate: Một số người bị nhạy cảm với một hoặc một số carbohydrate (đường). Khi carbs không được hấp thụ hoàn toàn trong ruột non của bạn sẽ bị vi khuẩn tại ruột kết lên men và phân hủy chúng thành axit béo chuỗi ngắn. Hậu quả là bạn bị đầy bụng, chướng bụng… Đây là một trong những tình trạng cơ thể không hấp thụ chất dinh dưỡng khá phổ biến.  

• Kém hấp thu chất béo: Cơ thể không hấp thụ chất dinh dưỡng là chất béo có thể do rất nhiều nguyên nhân khác nhau. Chất béo không được hấp thụ tại ruột non sẽ tiếp tục chuyển tới ruột già gây ra tình trạng phân mỡ (kích thước lớn, màu nhạt và mùi rất khó chịu). Khi cơ thể kém hấp thụ chất béo thì các loại vitamin tan trong chất béo như vitamin A, D, E và K cũng khó được đảm bảo.

• Kém hấp thu axit mật: Tình trạng kém hấp thụ axit mật có thể là kết quả của việc thiếu mật do các bệnh về túi mật, đường mật hoặc gan.

• Kém hấp thu protein: Tình trạng này thường không tự phát mà do tình trạng không dung nạp chất đặc biệt ví dụ như protein sữa hay gluten.

Vì sao cơ thể lại hấp thụ chất dinh dưỡng kém?

Cơ thể không hấp thụ chất dinh dưỡng có rất nhiều nguyên nhân khác nhau, phổ biến là:

Tình trạng tổn thương xảy ra ở niêm mạc ruột non

Như chúng ta đã biết ruột non là nơi diễn ra hầu hết các quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng, chỉ một số ít xảy ra trong ruột già. Lớp màng nhầy của thành ruột non sẽ tiết ra các enzyme tiêu hóa và hấp thụ thức ăn hóa lỏng vào trong máu của bạn. Tuy nhiên, nếu có tình trạng viêm (ví dụ như viêm ruột) hay chấn thương có thể làm hỏng lớp màng nhầy này, gây tổn thương tạm thời (cấp tính) hoặc lâu dài (mãn tính).

Cơ thể kém hấp thụ chất dinh dưỡng do các tổn thương niêm mạc ruột non có thể bắt nguồn từ: Các bệnh truyền nhiễm, các bệnh viêm ruột (viêm loét đại tràng, Crohn), các bệnh tự miễn dịch (như Celiac), lạm dụng một số loại thuốc hay dược phẩm, quá trình xạ trị/ hóa trị, nghiện rượu…

Các bệnh về tuyến tụy, túi mật và gan

Tuyến tụy, gan và túi mật hoạt động cùng với ruột non đảm nhiệm vai trò phân hủy thức ăn. Khi tuyến tụy tạo enzyme tiêu hóa quan trọng thì gan và túi mật tạo và lưu trữ mật rất cần thiết để tiêu hóa chất béo. Khi các cơ quan này cung cấp các chất đến ruột non khi có thức ăn. Tuy nhiên, một số căn bệnh sẽ cản trở quá trình này khiến ruột non không thể phân hủy thức ăn.

Một số bệnh lý điển hình bao gồm suy tuyến tụy, xơ nang, bệnh về túi mật, tắc nghẽn ống mật, bệnh gan, hệ bạch huyết…

Bệnh hệ bạch huyết

Ruột non hấp thụ chất béo vào máu thông qua các mạch bạch huyết. Các bệnh về hệ thống bạch huyết làm tắc nghẽn các mạch này có thể ảnh hưởng đến việc hấp thụ chất béo. U lympho trong ruột và ung thư hạch là những nguy cơ hàng đầu gây ra tình trạng này.

Không dung nạp thực phẩm

Tình trạng kém hấp thụ một số carbs hay protein có thể xảy ra như một tác dụng phụ của bệnh đường tiêu hóa, ví dụ như kém hấp thụ đường fructose. Một số trường hợp ngay khi sinh ra đã thiếu các enzyme để phân hủy các chất dinh dưỡng cụ thể, điển hình là không dung nạp lactose. 

Điều gì xảy ra nếu cơ thể không hấp thụ chất dinh dưỡng

Bạn có thể mắc chứng kém hấp thụ nói chung ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ tất cả các chất dinh dưỡng hoặc gặp khó khăn trong việc hấp thụ một số chất dinh dưỡng nhất định. Những người mắc chứng rối loạn hấp thụ chất dinh dưỡng thường bị tiêu chảy. Trong thời gian ngắn, tình trạng kém hấp thụ sẽ gây ra rối loạn tiêu hóa do cơ thể không thể tiêu hóa một số loại thức ăn. Tình trạng này kéo dài khiến cơ thể bắt đầu có những biểu hiện của thiếu hụt các chất dinh dưỡng mà bạn không thể hấp thụ được.

Sự thiếu hụt bất kỳ chất dinh dưỡng đa lượng nào từ protein, chất béo hay carbs đều có thể dẫn tới tình trạng thiếu dinh dưỡng. Hậu quả là bạn phải đối mặt với tình trạng cơ thể gầy, ốm yếu, tiêu hao cơ bắp và khả năng miễn dịch của cơ thể bị suy giảm. Thiếu hụt vi chất dinh dưỡng gây tác động nhiều đến mắt, xương, da và tóc, đẩy nhanh quá trình lão hóa và khiến bạn nhanh già hơn.

20 triệu chứng điển hình khi cơ thể không hấp thụ chất dinh dưỡng

Cơ thể không hấp thụ chất dinh dưỡng có nhiều biểu hiện khác nhau, phụ thuộc vào mức độ cũng như loại chất dinh dưỡng bị thiếu hụt. Biết được các triệu chứng điển hình của tình trạng này sẽ giúp bạn chủ động hơn trong thăm khám để có hướng can thiệp phù hợp.

Ban đầu, cơ thể người không hấp thụ chất dinh dưỡng sẽ có biểu hiện tương tự như chứng khó tiêu như:

• Buồn nôn

• Đau bụng

• Chướng bụng

• Cảm thấy tức bụng như có khí đốt

• Buồn nôn và nôn

• Tiêu chảy

• Phân có mỡ…

Tình trạng cơ thể không hấp thụ chất dinh dưỡng kéo dài dễ gây suy dinh dưỡng với những biểu hiện:

• Suy dinh dưỡng đa chất: Giảm cân ngoài ý muốn, hao mòn cơ bắp, nhiễm trùng cơ thể xảy ra thường xuyên, da khô dễ bị tổn thương, tóc khô dễ bị gãy rụng, cơ thể mất nước, phù nề, thiếu máu, mệt mỏi, kém tập trung, trẻ chậm phát triển, nữ giới kinh nguyệt thất thường thậm chí là vô kinh…

• Suy dinh dưỡng vi chất: Thiếu vitamin A có thể gây quáng gà; thiếu hụt vitamin D gây yếu, đau xương; thiếu vitamin K gây chảy máu chân răng, chảy máu cam; thiếu vitamin B12 khiến lưỡi đau, đỏ rát; thiếu sắt thiếu máu khiến cơ thể xanh xao, chóng mặt và suy nhược…

Xem thêm: 

• Nhu cầu dinh dưỡng của cơ thể bao gồm những gì?
• Rau gì nhiều chất dinh dưỡng nhất khiến ai cũng muốn thêm vào bữa ăn mỗi ngày!

Chẩn đoán quan trọng xác định bạn bị kém hấp thụ chất dinh dưỡng

Chẩn đoán tình trạng cơ thể kém hấp thụ chất dinh dưỡng là cả một quá trình. Trước khi chỉ định các xét nghiệm cụ thể, bạn thường phải trải qua quá trình khám ban đầu để bác sĩ nắm được các triệu chứng hay gặp cũng như tiền sử bệnh lý nếu có. Tùy vào triệu chứng thăm khám ban đầu, bác sĩ có thể chỉ định một vài xét nghiệm để xác định chính xác nguyên nhân khiến cơ thể kém hấp thụ chất dinh dưỡng như:

• Xét nghiệm hơi thở hydro: Giúp chẩn đoán tình trạng không dung nạp carbs cụ thể ví dụ như đường lactose hay sự phát triển quá mức của vi khuẩn đường ruột nói chung.

• Xét nghiệm phân: Xác định chính xác tình trạng phân có mỡ, chẩn đoán tình trạng kém hấp thụ chất béo. Xét nghiệm này cũng giúp bác sĩ xác định khả năng nhiễm ký sinh trùng và là bằng chứng của tình trạng suy giảm chức năng tuyến tụy.

• Xét nghiệm máu: Đây là xét nghiệm cơ bản được thực hiện trong hầu hết các cuộc kiểm tra sức khỏe định kỳ. Xét nghiệm này giúp bác sĩ xác định tình trạng thiếu hụt các chất dinh dưỡng cụ thể.

• Xét nghiệm mồ hôi: Xét nghiệm này được thực hiện để đo lượng hóa chất muối natri và clorua trong mồ hôi của bạn với mục đích xác định bệnh xơ nang. Những người bị xơ nang thường có kết quả xét nghiệm natri và clorua trong mồ hôi cao gấp 2-5 lần so với những người bình thường.

• Chẩn đoán hình ảnh: Đây là chỉ định để bác sĩ nhìn rõ các tổn thương cơ quan bên trong cơ thể. Một số chẩn đoán hình ảnh có thể được chỉ định gồm chụp X-quang, siêu âm nội soi, nội soi viên nang…

• Sinh thiết ruột non: Bác sĩ thực hiện lấy một mẫu mô ruột non để xét nghiệm nhằm xác định chính xác tình trạng tổn thương niêm mạc. Quá trình sinh thiết ruột non có thể được thực hiện khi nội soi.

Khắc phục tình trạng cơ thể không hấp thụ chất dinh dưỡng như thế nào?  

Cơ thể không hấp thụ chất dinh dưỡng tác động nhiều đến sức khỏe tổng thể. Bởi vậy, thăm khám định kỳ để phát hiện những bất thường sớm cần được mỗi người quan tâm. 

Khắc phục cơ thể không hấp thụ chất dinh dưỡng bằng can thiệp y tế

Điều trị các ảnh hưởng của chứng kém hấp thụ chất dinh dưỡng bạn có thể cần dinh dưỡng bổ sung dưới dạng sữa công thức, qua đường ống hay tĩnh mạch. Bạn có thể cần thay thế các enzyme tiêu hóa cụ thể đề điều trị chứng không dung nạp thức ăn hoặc suy yếu tuyến tụy. Nếu bạn bị kém hấp thụ axit mật bạn có thể cần các chất cô lập axit mật để giúp ngăn ngừa tình trạng tiêu chảy.

Điều trị nguyên nhân cơ bản khiến cơ thể không hấp thụ chất dinh dưỡng phức tạp hơn. Nếu chỉ do không dung nạp thực phẩm bạn có thể phải điều chỉnh chế độ ăn uống của mình. Tình trạng nhiễm trùng đơn giản bác sĩ có thể cho dùng thuốc kháng sinh nhưng các bệnh mãn tính cần điều trị đặc biệt hơn. Một số trường hợp chưa có cách điều trị trực tiếp mà cần điều chỉnh lối sống để giảm nhẹ các triệu chứng.

Khắc phục tình trạng cơ thể không hấp thụ chất dinh dưỡng bằng biện pháp phối hợp

Lối sống sinh hoạt ảnh hưởng rất nhiều đến sức khỏe tổng thể của mỗi người. Để cơ thể khỏe mạnh, tăng cường trao đổi chất bạn hãy tích cực luyện tập thể dục, vận động đều đặn mỗi ngày, nhất là với những người làm văn phòng ít đi lại. Bên cạnh đó, vệ sinh cá nhân sạch sẽ bằng cách vệ sinh thân thể, rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh… cũng giúp bạn tránh được một số bệnh lý ảnh hưởng đến khả năng tiêu hóa.

Cơ thể không hấp thụ chất dinh dưỡng là nguyên nhân tiềm ẩn của suy dinh dưỡng tác động tiêu cực đến sức khỏe. Nếu thỉnh thoảng bị khó tiêu, đầy bụng do thức ăn không hợp có thể không đáng lo nhưng nếu tình trạng này xảy ra thường xuyên, kéo dài liên tục bạn hãy đến gặp bác sĩ để được tư vấn sức khỏe và có lời khuyên hợp lý. Chúc bạn và gia đình luôn khỏe mạnh và đừng quên chia sẻ bài viết nếu thấy thông tin hữu ích nhé!